Verkiezingen en Trump hangen boven herstel haperende Duitse motor

De korte samenvatting van de economische jaarupdate uit Wiesbaden, waar het Duitse statistiekbureau Destatis huist: meer van hetzelfde. Het bruto binnenlands product (bbp) is in 2024 opnieuw met 0,2 procent gezakt, nadat in 2023 al een daling met 0,3 procent werd opgetekend. De grootste economie van Europa en derde industrienatie ter wereld is voor het eerst sinds 2002-2003 voor een tweede jaar op rij kleiner geworden.

Vooral nieuwe klappen voor de industrie, meer dan elders in Europa nog goed voor ruim een vijfde van het Duitse bbp, wogen op de groei. De industriële productie kachelde 3 procent achteruit en ligt nu al 10 procent onder de prepandemische recordhoogte. Het meest in het oog sprong de trotse autobouwer Volkswagen, die tienduizenden banen schrapt en zelfs het taboe van fabriekssluitingen in Duitsland sloopte. Maar ook reuzen als BASF, ThyssenKrupp en Bosch kondigden zware ontslagrondes aan. De bouw (-3,8%) en de bedrijfsinvesteringen (-2,8%) zakten eveneens fors.

Extra lastig is dat de Duitsers door de politieke en economische onzekerheid sober zijn als vanouds. De spaarquote, het deel van hun inkomen dat burgers oppotten, ligt met 11,6 procent op het hoogste niveau sinds midden jaren 90, met uitzondering van de coronajaren. Daardoor zwengelt de private consumptie de groei evenmin aan. Ondanks hogere reële lonen en meer koopkracht consumeerden de Duitsers in 2024 amper 0,2 procent meer, nog altijd onder het niveau van voor de pandemie.

Op het nieuwe krimpjaar volgt dezelfde analyse van het Duitse probleem. Door cyclische schokken zoals de pandemie en de oorlog in Oekraïne kwamen structurele kwalen zoals de te grote afhankelijkheid van Russisch gas en de Chinese afzetmarkt, te weinig investeringen in infrastructuur en digitalisering en hoge arbeidskosten bloot te liggen. Volgens de Sachverständigenrat, een expertengroep, steeg het Duitse bbp daardoor in de afgelopen vijf jaar met nog amper 0,1 procent, tegenover goed 4 procent in de eurozone en meer dan 12 procent in de Verenigde Staten.

Verkiezingen en Trump

Of de groei dit jaar hoger uitkomt dan de door economen voorspelde vork van slechts 0 tot 0,2 procent hangt in eerste instantie af van de Duitse verkiezingen eind februari. Met de bevestiging van een nieuw krimpjaar, het aantal faillissementen dat piekt en de werkloosheid die licht stijgt, wisselt economie migratie mogelijk weer af als dominant campagnethema. Dat laatste plakt meer aan het radicaalrechtse AfD, dat in de peilingen oprukt en kapt op de gedoodverfde verkiezingswinnaar, de christendemocratische CDU.

De conservatieven hebben hun migratietoon wel verhard in een riskante poging het AfD af te houden, maar ze zijn er meer bij gebaat de economische balans van de gevallen Ampel-regering - bestaande uit de sociaaldemocratische SPD, de groenen en de liberale FDP - te viseren. Ook op de CDU-voorstellen voor lastenverlagingen en hervormingen kwam kritiek. Zonder het lossen van de heilige schuldenrem of andere lastenverhogingen slaan die volgens economen een krater in de begroting. Het past in het bredere verhaal dat veel partijen niet willen raken aan de pijlers van het bestofte Duitse model.

'De meeste houden vast aan de oude industrieën', zegt ING-hoofdeconoom Peter Vanden Houte. 'Kijk naar de autosector, waar gepleit wordt om het verbod op verbrandingsmotoren uit te stellen. Zoiets dreigt de broodnodige digitale omslag net te vertragen. Of neem de schuldenrem, die dringend aan hervorming toe is, maar waar de CDU niet aan wil raken. En door arbeidsmigratie te bemoeilijken, los je het probleem van de krappe arbeidsmarkt ook niet op.'

Daarboven hangt nog eens de schaduw van Donald Trump, die vanaf volgende week opnieuw de Amerikaanse president is en met invoertarieven van 10 tot 20 procent schermt. Voor exportkampioen Duitsland, die de afgelopen decennia surfte op de golven van de globalisering en de VS als belangrijkste exportmarkt heeft, dreigt niet alleen een impact op het bbp, maar ook de verhuizing van investeringen en productie.

België

De rimpeleffecten van die Duitse malaise zijn ook in ons land voelbaar. Duitsland blijft veruit de belangrijkste Belgische exportpartner, maar de totale exportwaarde van 77 miljard euro tot oktober 2024 lag al 8,2 procent lager dan in dezelfde periode in 2023. 'Sinds september 2022 is daar ongeveer de helft afgegaan', zegt Vanden Houte. 'Dat is enorm.'

Dat is vooral omdat België historisch sterk staat in de export van halffabricaten voor de Duitse chemiesector, die zwaar afziet. 'Het effect is misschien minder sterk omdat industrie in ons land een minder groot aandeel heeft in het bbp, maar we moeten dat niet als iets positiefs zien. De Belgische groei lag de voorbije jaren wat hoger dan de Duitse, maar dat was vooral ten koste van een begrotingspolitiek die evenmin houdbaar is.'