Meloni breekt met Italiaans liberalisme à la Berlusconi

Voor het eerst in decennia wordt de economie van Italië vanop de regeringsbanken gestuurd. De regering van premier Giorgia Meloni komt steeds nadrukkelijker op de voorgrond als het gaat om beslissingen in grote (staats)bedrijven.

De premier mengde zich de afgelopen weken in het ontslag van managers bij de netwerkbeheerder Terna. Samen met de Amerikaanse investeerder KKR deed ze ook een bod op Telecom Italia. En vorige week verraste ze de buitenwereld met een stevige belasting op de overwinst die de banken boeken door de hoge rente.

Dat plan veroorzaakte tot nu de meeste beroering. Het leidde tot een slachting van de banksector op de beurs, waarna Rome amper 24 uur na de aankondiging van de maatregel weer wat moest inbinden. Maar het principe van de belasting bleef overeind en Meloni ging in de verdediging in een interview aan drie landelijke dagbladen. Ze wil met de taks sociale programma's financieren. Volgens Italiaanse media lopen behalve de banken ook andere sectoren in het vizier van Meloni.

Met haar staatsinterventionisme breekt de kopvrouw van de postfascistische Fratelli d'Italia met een traditie die ingezet was onder oud-premier Silvio Berlusconi. Toen de meest rechtse regering in Italië sinds Benito Mussolini in het najaar van 2022 aantrad, bestond internationaal vooral de vrees voor moeilijkheden met Europa. Maar Meloni bleef mooi binnen de lijntjes kleuren om de houders van Italiaans staatspapier niet te verontrusten. Die clementie is niet weggelegd voor aandeelhouders.

Meloni's beleid wordt toegejuicht door vicepremier Matteo Salvini van de extreemrechtse Lega. Hij staat achter de bankentaks, al bleef de minister van Financiën een opvallende afwezige in het debat. Bij een andere vicepremier, Antonio Tajani, groeit het ongenoegen. De ex-voorzitter van het Europees Parlement is sinds het overlijden van Berlusconi de sterke man van Forza Italia.

Hoewel Tajani vorige week de bankenbelasting steunde en hij de schuld gaf aan het rentebeleid van de Europese Centrale Bank (ECB), keerde hij deze week zijn kar. De voormalige eurocommissaris wil niet nog meer belastingen op het bedrijfsleven en verzet zich ook tegen een grote overheidsinmenging.

Daarmee keert Tajani terug naar het fiscaal- en bedrijfsvriendelijk bestuur van Berlusconi. De vicepremier werkt aan een reeks voorstellen om de bankenbelasting af te zwakken. Zo wil hij onder meer een uitzondering voor kleinere instellingen die niet onder het toezicht van de ECB vallen. Tajani probeert zo zijn partij in leven te houden. Sinds de dood van Berlusconi is Forza Italia op de dool.

Europese verkiezingen

De spanningen uiten zich op verschillende vlakken. Tajani wil verhinderen dat Meloni met de Franse Marine Le Pen een pact sluit voor de Europese verkiezingen. Volgens hem is het beter een coalitie aan te gaan met de liberalen van Emmanuel Macron. Hij kreeg onmiddellijk het deksel op de neus van Salvini, die geen enkele samenwerking wil met de Franse president. Meloni ontwijkt voorlopig de discussie en vindt het 'te vroeg' om over de Europese verkiezingen te spreken.

Die verkiezingen leiden tot spanningen in verschillende fracties. De EVP, waar ook de partij van Tajani deel van uitmaakt, poogt Meloni binnen te halen. Maar ideologisch staat Meloni veel dichter bij Le Pen. Vermoedelijk wint zowel Meloni als Le Pen de Europese verkiezingen in hun land.