Het luxeprobleem van de Ierse kiezer: hoe moet de nieuwe regering bonanza aan inkomsten verdelen?

De Ierse premier Simon Harris leek op weg naar een overwinning in de Ierse verkiezingen, maar een blunder gooide plots roet in het eten. De populariteit van Harris, die ook wel de 'TikTok Taoiseach' - 'taoiseach' is Iers voor leider of premier - genoemd wordt, kreeg vorige week een klap door een filmpje dat gretig gedeeld werd op sociale media.

Daarin is te zien hoe Harris op campagne in een supermarkt de rug toekeert naar een sociaal werkster die haar beklag wil doen over de gebrekkige gehandicaptenzorg in het land. Harris excuseerde zich nadien uitvoerig, maar zijn centrumrechtse partij Fine Gael verloor wel enkele procentpunten in de peilingen.

De kritiek van de zorgsector, die kampt met wachtlijsten en een tekort aan personeel, is extra pijnlijk omdat Harris samen met zijn evenzeer centrumrechtse coalitiepartner Fianna Fáil niet mag klagen over een gebrek aan geld. De voorbije decennia lokte Ierland massaal buitenlandse multinationals als Microsoft, Intel, Pfizer en Google met een van de laagste vennootschapsbelastingen in de Europese Unie - amper 12,5 procent. Maar alles samen stromen de belastinginkomsten net daardoor wel binnen. Dit jaar kan dat een recordbedrag van 30 miljard euro opleveren.

En alsof het luxeprobleem nog niet groot genoeg was, moet Apple na een beslissing van de Europese Commissie nog eens 14 miljard euro ophoesten, omdat het in het verleden onwettelijke belastingvoordelen kreeg.

Trumpiaanse risico's

Hoewel de overheidsuitgaven deze regeerperiode met 50 procent gestegen zijn, landt de begroting dit jaar wellicht op een overschot van 25 miljard euro. De regering-Harris besliste deze zomer jaarlijks 8 miljard opzij te zetten in een staatsfonds dat over tien jaar voor een spaarpotje van 100 miljard euro moet zorgen. Maar toch kunnen de campagnebeloftes niet op.

De partij van Harris belooft een cheque van 1.000 euro voor elke nieuwe baby. Coalitiepartner Fianna Fáil voert campagne rond onder meer belastingverlagingen. En Sinn Féin, de grootste oppositiepartij, wil 7,6 miljard euro besteden aan publieke huisvesting, een sector waar ook alle andere partijen veel geld willen naar toe doen vloeien.

De vraag is hoe houdbaar die beloftes zijn nu de aanstaande Amerikaanse president Donald Trump de internationale handel op zijn kop dreigt te zetten. In de jaren 2000, toen Ierland de Keltische Tijger werd genoemd, ging het land al bijna over de kop door ongeremde uitgaven.

'Er gaapt in de campagne een kloof met de risico’s voor de toekomst van het Ierse economische model die kristalliseren rond de verkiezing van Trump,' zegt John McHale, hoogleraar aan de Universiteit van Galway, aan het persagentschap Bloomberg. 'Maar je ziet alle partijen, in verschillende mate, de kranen openzetten.'

Sinn Féin stagneert

Het lijkt het erop dat de twee grote regeringspartijen aan de macht kunnen blijven, al of niet aangevuld met een kleinere partij - zoals ze nu doen met de Groenen.

Ze sluiten beide uit om in zee te gaan met Sinn Féin. De politieke erfgenaam van de terroristische verzetsbeweging IRA, die tot in de jaren 90 vocht voor een hereniging van Noord-Ierland met de Ierse Republiek, had aanvankelijk de wind in de zeilen. Dat komt onder meer omdat de steun voor een referendum over zo'n hereniging toeneemt.

Maar in de jongste peilingen blijft Sinn Féin hangen rond 20 procent, net zoveel als Fine Gael en Fianna Fáil. De partij kampte met enkele schandalen en slaagt er niet een duidelijk standpunt in te nemen over de groeiende migratie. Het onderwerp is, samen met de dure huisvesting en de gebrekkige gezondheidszorg, een van de belangrijkste thema's in de verkiezingen. Eerder dit jaar braken er rellen uit rond asielcentra.

Tenzij Sinn Féin alsnog een grote sprong voorwaarts zou maken, maakt de huidige regering zo grote kans om nog eens vijf jaar te kunnen regeren. Ondanks de blunder van Harris, en dankzij de miljarden aan inkomsten waarvan vele andere Europese regeringsleiders alleen maar kunnen dromen.