EU krijgt definitief gelijk over miljardenboetes voor Apple en Google

In een definitief arrest bevestigt het Europees Hof van Justitie dat Ierland 13 miljard euro onrechtmatige staatssteun in de vorm van belastingvoordelen verleende aan Apple. Dublin zal het geld, dat al jaren op een geblokkeerde rekening staat, nu moeten terugvorderen bij de techgigant.

Google krijgt dan weer een Europese boete van 2,4 miljard euro voor machtsmisbruik. Het techbedrijf bevoordeelde steevast zijn productvergelijkingsdienst en maakte concurrentie daardoor onmogelijk. Ook deze beslissing van het Europees Hof van Justitie is finaal.

Beide dossiers werden door EU-commissaris voor Concurrentie Margrethe Vestager jaren geleden al op de agenda gezet, en gingen door de juridische mallemolen. Tot net voor de voorlezing van de definitieve arresten was onduidelijk wie aan het langste eind zou trekken. 'Ik was klaar voor een zware nederlaag, maar vast van plan mijn gezicht in de plooi te houden. Dat we de rechtszaak wonnen, bracht me wél aan het huilen,' zei Margrethe Vestager op een persconferentie na de beslissing.

'Dit is een belangrijke overwinning voor de Europese burger en voor fiscale gerechtigheid', merkt Vestager op. De voorbije jaren werd de Europese Commissie meer dan eens teruggefloten in de strijd tegen big tech. Maar het is de ultieme beslissing door de Europese rechters, zoveel jaren later, die telt.

Gaten in het systeem

Het Europese onderzoek naar de Ierse staatssteun voor Apple werd een nagelbijter. Agressieve fiscale planning was een wijdverspreid fenomeen. Menig land, ook België, probeerde multinationals aan te trekken met belastingvoordelen, in de vorm van fiscale rulings. Belastingontwijking kwam in die periode in de schijnwerpers door journalistiek onderzoek, waaraan ook De Tijd deelnam. In LuxLeaks bleek dat sommige bedrijven amper belastingen betaalden door gebruik te maken van de gaten in het systeem en de ongelijkheid tussen de verschillende belastingstelsels.

De Europese Commissie besliste in 2016 dat twee Ierse fiscale rulings eigenlijk een vorm van illegale staatssteun waren. Ze eiste dat Apple 13 miljard euro terugstortte aan de Ierse overheid. 'De twee zogenaamde kantoren van Apple in Dublin bestonden enkel op papier en hadden geen enkele activiteit', benadrukt Vestager. Alles gebeurde vanuit de VS.

De Europese beslissing viel bijzonder slecht bij de toenmalige Amerikaanse president Donald Trump. Hij noemde Vestager snerend 'de tax lady van de EU'.

'Vandaag kan een zaak zoals die met Apple niet meer gebeuren', benadrukt Vestager. 'Ierland heeft de verblijfsregels in de vennootschapsbelasting gewijzigd, zodat Ierse bedrijven zich niet langer staatloos kunnen noemen voor belastingdoeleinden.' En in Nederland is een betekenisvolle economische aanwezigheid nodig om een fiscale ruling te krijgen.

Toch is agressieve belastingplanning springlevend en wijdverbreid. Vestager wijst niet alleen nog Ierland en Nederland, maar ook Luxemburg én België aan als de kampioenen in het helpen van versluizen van winsten door multinationals.

Google Shopping

De tweede zaak die dinsdag beslecht werd, dateert van 2017. Toen kreeg Google Shopping van de Europese Commissie een boete van 2,42 miljard euro. Het winkelplatform zette de eigen productvergelijker te veel in de kijker, ten koste van de concurrentie. Google en moederbedrijf Alphabet protesteerden, maar in 2021 bevestigde het Gerecht van de EU - een beroepsinstantie - de boete. Maar het Gerecht uitte wel twijfels over de mogelijke beperking van de concurrentie. Het Europees Hof van Justitie, de hoogste instantie, besliste dinsdag volledig in het voordeel van de Commissie.

'Google Shopping was een symbolische zaak die bepalend werd voor de wetgeving en de perceptie van digitale bedrijven', benadrukt Vestager. 'Ze toont dat zelfs de machtigste techbedrijven verantwoording verschuldigd zijn.'

De belangenvereniging van de informatietechnologiesector CCIA vreest repercussies voor de brede techindustrie, zeker nu ook de Europese digitalemarktenwet (DMA) in voege is. Die wil machtsmisbruik door grote bedrijven tegengaan. 'We gaan specifieke zaken blijven onderzoeken en de digitale wetgeving toepassen. De twee gaan samen', stelt Vestager. 'En we kunnen misbruikpraktijken in onze DMA-wetgeving brengen.'

Vestager is bezig aan haar laatste maanden in het Berlaymontgebouw. Wie haar opvolger wordt als concurrentiechef, is nog niet zeker. 'Maar ik hoop dat hij van zaken zoals deze zijn prioriteit maakt.' Over het voorstel van Mario Draghi om de EU-subsidieregels grondig te wijzigen en enkel nog Europese kampioenen te financieren, is haar respons enigmatisch: 'Het is altijd spannend om de woorden van Mario Draghi te interpreteren.'