EU-commissaris voor klimaat Wopke Hoekstra: 'China wil naar de maan, dan mag het ook meer doen voor het klimaat'

'Ik zal mijn stinkende best doen', beloofde de Nederlandse christendemocraat Wopke Hoekstra een dik jaar geleden. Toen volgde hij zijn landgenoot en klimaattsaar Frans Timmermans, die zich op de Nederlandse kiescampagne wilde concentreren, op als EU-commissaris voor Klimaat. Ook in de tweede Commissie van Ursula von der Leyen werd Hoekstra voorgedragen voor die post. Vorige week gaf het Europees Parlement de Nederlander, die eerder minister van Financiën en van Buitenlandse Zaken was, groen licht. Al dreigt de benoeming van de nieuwe Europese Commissie vertraging op te lopen, wegens escalerende politieke spelletjes tussen de partijen in het Europees halfrond.

De Europese Volkspartij (EVP), de grootste fractie en ook degene waartoe Hoekstra behoort, stemde er donderdag mee in om de Europese ontbossingswet een jaar uit te stellen. Maar de EVP torpedeerde meteen ook wel de kansen om die wet - waardoor bedrijven verplicht zouden worden de herkomst van cruciale grondstoffen zoals hout en cacao te traceren - alsnog goedgekeurd te krijgen. De centrumrechtse partij stemde immers amendementen die door verschillende extreemrechtse partijen werden gesteund.

Overstromingen Spanje

Intussen is in de Azerbeidzjaanse hoofdstad Bakoe de VN-klimaattop aan de gang. Hoekstra heeft geen goed oog in de uitkomst: 'De omstandigheden zijn moeilijk en de geopolitieke verhoudingen gaan van kwaad naar erger. Het wordt een steile klim op een slappe koord.'

Maar net in die veranderende wereld, waarin Donald Trump opnieuw de Amerikaanse president wordt, hoopt Hoekstra op een 'moment van de waarheid'. Vrijbuiters als China of Saoedi-Arabië moeten mee de aanpassing aan de klimaatverandering helpen te financieren. En Europa moet zelf de eigen strategische problemen, zoals hoge energieprijzen en te veel rapporteringsverplichtingen aanpakken, stelt hij.

Europa warmt tweemaal sneller op dan de rest van de wereld, waarschuwt Hoekstra: 'Dat betekent dat we niet met een opwarming van 1,5 graden Celsius te maken zullen hebben, maar met een van 3 graden Celsius.' De gevolgen daarvan laten zich voelen, zoals bij het recente noodweer in het Spaanse Valencia, stelt hij. 'We mogen klimaatproblemen zoals die vernietigende overstromingen niet negeren. De schade door droogte en overstromingen beliep de voorbije jaren 50 miljard tot 100 miljard euro.'

Het probleem China

De Europese Unie is inzake uitstoot echter een kleine speler, betoogt Hoekstra. 'Europa is slechts verantwoordelijk voor 6 procent van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen. De EU financiert met ruim 30 miljard euro van de 100 miljard euro wel het grootste deel van de jaarlijkse internationale steun voor armere landen.'

Hoekstra vindt dat 'bij veel landen een kiezel in de schoen zit'. Vooral China heeft een probleem: het doet zich voor als een ontwikkelingsland - een status die het kreeg in de jaren 80 en 90 - en wil daarom niet mee betalen voor de armste en kwetsbaarste landen. 'China heeft een hoger bruto binnenlands product (bbp) per hoofd van de bevolking dan minstens een van onze lidstaten en geldt als een middeninkomensland. Peking startte onlangs een missie naar de maan op. Als je dat kan, mag je best ook leiderschap tonen voor klimaatactie.'

De EU-commissaris verwijst ook naar Singapore, dat een hoger bbp per hoofd van de bevolking heeft dan bijna alle EU-landen, en naar Saoedi-Arabië, dat economisch goed boert. 'Ik bewonder hen daarvoor, maar bij die status hoort ook verantwoordelijkheid. Het is gerechtvaardigd aan Europa leiderschap te vragen voor klimaatfinanciering, maar voor een tango zijn meer partners nodig. Anderen moeten mee in het bad.'

Voor eigen deur vegen

In de VS liet president elect Trump al weten dat hij uit het klimaatakkoord van Parijs wil stappen. Het zou de tweede keer zijn: Trump deed het al in zijn eerste termijn als president, waarna zijn opvolger Joe Biden de Amerikanen opnieuw in het wereldwijde klimaatdebat trok.

Toch wil Hoekstra ook met de VS en met andere landen strategisch blijven samenwerken. 'Iedereen moet voor de eigen deur vegen. Ook de rest van de wereld moet sneller lopen en haar deel doen. Daarom is klimaatdiplomatie belangrijk. Zonder de 94 procent uitstoot in de rest van de wereld te verminderen, lukt het niet.'

De Europese Commissie kondigde alvast een 'cleane industriedeal' aan in de eerste 100 dagen van de nieuwe termijn. 'De decarbonisering van de industrie is een klimaat- maar ook een economische strategie. Veel bedrijfsleiders, ook in de VS, vragen Europa om voorspelbaar te blijven en niet om de paar jaar van koers te veranderen', benadrukt Hoekstra. Maar die strategie uitrollen zal langer dan vijf jaar duren. Minder bureaucratische rompslomp en minder rapportering én een toekomst voor de zware industrie wordt er de leidraad, net als bij de vermaledijde ontbossingswet.