Duitsland heeft nieuw strategisch kompas voor omgang met China

Met maanden vertraging en na stevige krachtmetingen tussen de coalitiepartners heeft de Duitse regering donderdag haar nieuwe Chinastrategie afgeklopt. Naar het document werd in verschillende middens reikhalzend uitgekeken. Politici en bedrijven - in Duitsland, Europa en ver daarbuiten - wilden graag weten hoe de grootste economie van de Europese Unie voortaan wil omgaan met de almaar assertievere grootmacht.

Bij het aantreden van de verkeerslichtcoalitie in december 2021 had kanselier Olaf Scholz verzekerd dat sociaaldemocraten, groenen en liberalen een fiksere houding tegenover Peking zouden aannemen, omdat de Chinese leider Xi Jinping zich almaar autoritairder was gaan gedragen en 'ernaar streeft de op regels gestoelde wereldorde te veranderen'.

Maar tussen woord en daad bleken veel handelsbelangen en een innige economische verstrengeling te staan. Sinds Berlijn en Peking een halve eeuw geleden diplomatieke relaties aanknoopten, gingen de landen steeds intensiever zaken doen, waardoor de Aziatische reus de Verenigde Staten en een resem Europese landen in 2016 verdrong als Duitslands belangrijkste handelspartner. In 2022 hing aan de handelsstromen tussen Europa's en Aziës grootste economie een prijskaartje van 299 miljard euro.

De uitstippeling van de nieuwe Chinastrategie was daardoor een delicate oefening. Aan de ene kant van de weegschaal lagen de belangen van Duitse multinationals en kmo's, aan de andere zijde het streven de risico's in de omgang met China te beperken en vooral de Duitse afhankelijkheid van de grootmacht af te bouwen.

Tot zijn scha en schande had Berlijn in 2022 geleerd dat een te grote afhankelijkheid van een staat het land erg kwetsbaar maakt. In zeven haasten moesten Scholz en co. op zoek naar alternatieve energieleveranciers toen de goedkope Russische gasstromen opdroogden na de inval van dat land in Oekraïne.

Strenge screening

De regering brengt nu instrumenten in stelling om ondernemingen aan te sporen hun actieterrein te diversifiëren en buiten China op zoek te gaan naar leveranciers van (bewerkte) grondstoffen. Zo koppelt ze de toekenning van investerings- en exportkredietgaranties aan een strengere screening. 'Als de activiteiten van een bedrijf te sterk gefocust zijn op China, moet dat het financiële risico zelf dragen', staat in de strategie.

Daarnaast verscherpt Berlijn de exportcontroles. 'Zeker voor technologieën en goederen die zowel voor civiele als militaire doeleinden gebruikt kunnen worden.' Tegelijkertijd legt Duitsland directe buitenlandse investeringen uit China onder een grotere loep. Zo hoopt het te voorkomen dat Peking de hand legt op gevoelige technologie.

In een databank bundelt de overheid weldra sectoren, bedrijven, infrastructuur, instellingen, technologie en IT-componenten die ze als kritiek beschouwt. 'Het gaat bijvoorbeeld om de telecom-, de data-, de energie- en de mediasector. Verkeersinfrastructuur en 5G-netwerken vallen er ook onder', klinkt het.

Kompas

Nadat de nieuwe strategie op de ministerraad afgeklopt was, lichtte de regering het document toe. 'Geen enkel land is de afgelopen jaren zo snel veranderd als China. Het is duidelijk dat het land met een groot zelfbewustzijn een stempel wil drukken op de ontwikkelingen in deze eeuw. Met onze Chinastrategie bieden we een kompas voor onze relaties', tweette minister van Buitenlandse Zaken Annalena Baerbock.

Scholz benadrukte dat Berlijn de banden met Peking niet wil doorknippen, maar met Xi wil samenwerken. 'China is en blijft een partner, een concurrent en een systemische rivaal. China en Europa hebben elkaar ook nodig. Voor hun economische ontwikkeling en de strijd tegen de klimaatverandering.'

De Duitse regering stipt ook aan dat het niet haar bedoeling is soloslim te spelen tegenover Peking. 'Onze strategie is geworteld in het Europese beleid. Dit document is een bijdrage tot de versterking van een coherenter Europees Chinabeleid.' Ook met de Verenigde Staten en de G7 wil Berlijn intensiever samenwerken om Xi te dwingen de internationale regels te volgen.

Dwangmatig

Na de presentatie bleef een reactie uit Peking niet lang uit. 'Dwangmatige de-risking op basis van ideologische vooroordelen en uit schrik voor concurrentie is contraproductief en verhoogt de risico's zelfs kunstmatig', klonk het.

De Duitse bedrijfswereld reageerde positiever op het regeringsinitiatief. Ze is vooral blij dat de nadruk ligt op de afbouw van risico's in het zakendoen met China en niet op een ontkoppeling. De sectororganisaties wezen er, net als analisten, wel op dat het wachten is op de concrete uitwerking van de algemene richtlijnen om de exacte impact te kunnen inschatten.