Vlaamse regering zet eerste stappen voor eigen kernenergie

Als deel van een programma voor de Vlaamse industrie gaat de regering-Diependaele onderzoeken of in Vlaanderen kleine modulaire kernreactoren (SMR's) gebouwd kunnen worden. 'De hoge energiekosten vormen de grootste uitdaging voor de energie-intensieve industrie. Om die kosten op lange termijn te drukken en de bevoorradingszekerheid te garanderen is kernenergie een essentiële factor. Tegen het einde van het jaar gaan we de concrete mogelijkheden daarvoor bepalen', zegt minister-president Matthias Diependaele (N-VA).

SMR's zijn kleine reactoren die in modules gebouwd worden. De hoop leeft dat ze makkelijker en goedkoper te realiseren zijn, ze minder kernafval voortbrengen en ze veiliger en flexibeler aan en af te schakelen zijn dan de huidige generatie kernreactoren. De bouw van die laatste ging de voorbije jaren steevast gepaard met grote vertragingen en oplopende miljardenfacturen, onder meer in Finland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk.

Om die reden hoopt Vlaanderen, net als vele andere landen, SMR's te bouwen. Vlaanderen zou mee investeren in het onderzoek, de ontwikkeling en de bouw ervan, zegt Diependaele. 'Ik geef de Participatiemaatschappij Vlaanderen (PMV) meteen de opdracht om te bepalen hoe we financieel kunnen participeren in kernenergie. Het potentieel van deze innovatieve reactoren voor de Vlaamse industrie is bijzonder groot.'

'Powerpointreactoren'

De uitbating ziet Diependaele weggelegd voor een private speler, zoals het Franse Engie Electrabel vandaag doet met de reactoren in Doel en Tihange. Engie leek - afgezien van de levensduurverlenging van tien jaar voor Doel 4 en Tihange 3 - een streep te trekken onder zijn nucleaire hoofdstuk, maar liet vorige week weten toch nog 'open te staan voor dialoog'. Luminus ging een paar dagen eerder nog een stap verder en wil zelfs de bouw van nieuwe reactoren bekijken.

Ondanks het wereldwijde enthousiasme werden tot nu weinig SMR's van de nieuwe generatie gebouwd. Omdat ze niet voorbij de ontwerpfase komen, worden ze ook wel eens 'powerpointreactoren' genoemd. Ook voor Vlaanderen zijn er een hoop obstakels en vragen. De wet op de kernuitstap zou dan wel geschrapt worden, kernenergie blijft een exclusieve bevoegdheid van de federale regering, net als de toekenning van productievergunningen. Een locatie en een rechtszekere vergunning zijn in het dichtbevolkte Vlaanderen evenmin evident.

Het Vlaamse industrieplan stemt voor een groot deel overeen met de eerder bekendgemaakte competitiviteits- en productiviteitsagenda. De zowat 90 actiepunten volgen op de alarmsignalen uit de Vlaamse industrie, die haar productie in 2024 voor het derde jaar op rij zag dalen en kreunt onder de relatief hoge energie- en loonkosten, de subsidierace tussen Europese lidstaten en de stroeve vergunningverlening.

Industrieel kennisplatform

Behalve om kernenergie draait het plan om de herziening van subsidie-instrumenten en de invoering van bijpascontracten - subsidies om het verschil in kostprijs tussen een fossiele installatie en een duurzamer maar duurder alternatief te compenseren. De regering wil ook een industrieel kennisplatform oprichten waar de gerenommeerde onderzoekscentra Imec, VITO, Flanders Make en VIB samenwerken. Verder wil het industrieplan levenslang leren versterken en bedrijven mee laten participeren in opleidingen van bso- en tso-leerlingen op de werkvloer.

Diependaele wil daarnaast zelf werk maken van een administratieve vereenvoudiging, een groter aanbod van bedrijventerreinen en een plan om de beschikbaarheid van durf- en risicokapitaal te verhogen. Vlaams minister van Omgeving Jo Brouns (CD&V) zal onder meer het vergunningenproces verbeteren en de doorlooptijd bij de beroepsrechter voor vergunningen verder verlagen. Voor minister van Mobiliteit Annick De Ridder (N-VA) is de uitbouw van het goederenvervoer over het spoor, onder meer vanuit de Antwerpse haven naar het Ruhrgebied, een speerpunt. Belangrijk voor de industriefederaties is dat Vlaanderen ook belooft in regelgeving nooit strenger te zijn dan Europa vraagt.

'De regering erkent de immense uitdagingen waarmee onze bedrijven geconfronteerd worden. Dit actieplan is een sterk engagement voor een gunstiger investeringsklimaat, lagere energiekosten en een betere concurrentiekracht', zegt Ann Wurman, de directeur van de chemiefederatie Essenscia. 'Nu komt het erop aan deze acties te concretiseren en er duidelijke keuzes aan te koppelen', zegt Hans Maertens, de topman van werkgeversorganisatie Voka.