Grondwaterwinning op de helling in Vlaanderen

Het is onder de radar gebleven, maar Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) heeft er een nieuw ‘shitdossier’ bij. De Raad van State vernietigde op 9 maart een vergunning voor grondwaterwinning die door de Antwerpse deputatie was toegekend aan het landbouwbedrijf Quirynen Agri Farming.

Dat heeft verstrekkende gevolgen. ‘Dit arrest houdt het gevaar in dat vroeg of laat geoordeeld wordt dat regelgeving niet of onvoldoende wetenschappelijk onderbouwd is, waardoor geen vergunningen voor waterwinning meer kunnen worden afgeleverd’, waarschuwt Demir. Bovendien dreigen vergunningen uit het verleden onderuit te worden gehaald, vreest ze.

Dat zou vooral de landbouw andermaal hard treffen. Landbouwbedrijven hebben een leeuwenaandeel in het vergunde debiet voor de winning van grondwater. Eind 2019 ging het over 382 miljoen kubieke meter per jaar. En het aandeel van de landbouw is in stijgende lijn, terwijl dat van de industrie en de drinkwaterproductie de voorbije jaren is gedaald. De vergunde grondwaterwinning van de industrie is gehalveerd, doordat ze inzet op circulair watergebruik.

Bij grondwaterwinningprojecten van meer dan 500 kubieke meter per jaar, waarvoor een vergunning verplicht is, wordt nagegaan of het grondwater met meer dan 5 centimeter zou zakken. Als binnen die grens wordt gebleven, wordt ervan uitgegaan dat er geen effect is op de Speciale Beschermingszones, en worden vergunningen doorgaans toegekend.

Onderuit

Maar de Raad van State stelt in vraag of de 5 centimetergrens wetenschappelijk onderbouwd is, zoals het stikstofarrest het kader voor de uitstoot van stikstof torpedeerde. Ook merkt de Raad van State op dat 43 van de 46 Speciale Beschermingszones zich niet in goede staat bevinden, waardoor een daling van het grondwater er al snel een significant effect kan hebben.

Demir laat onderzoeken in hoeverre de 5 centimetergrens wetenschappelijk onderbouwd werd in het verleden. ‘Als die onderbouwing niet gegeven kan worden, is het een kwestie van tijd voor het juridisch kader helemaal wordt onderuitgehaald’, luidt ze de alarmbel.

Wellicht moet de regelgeving strenger worden, want de lage grondwaterstanden baren zorgen. Bij een nieuwe droge zomer dreigt Vlaanderen opnieuw met watertekorten te maken te krijgen, want de grondwaterreserves zijn nog niet aangevuld.

Het arrest geeft Demir munitie om door te zetten met haar plannen om de regels te verstrengen. Ze werkt samen met de Vlaamse Milieumaatschappij aan een voorstel om het beleid rond grondwaterwinningen, met een focus op grootverbruikers, te herbekijken in uitvoering van de Blue Deal. Dat actieplan heeft ze uitgewerkt in de strijd tegen de droogte. Nog voor de zomer wil Demir een strenge regelgeving voorleggen aan de Vlaamse regering.

‘De grondwaterstanden bewijzen dat we dringend moeten ingrijpen. De droogte leidt zelfs tot grote schade aan huizen’, zegt Demir. Ook het probleem van illegale grondwaterwinning wil ze aanpakken. Ze wil de boetes bij overtredingen fors optrekken. En samen met de gemeenten wil ze drones en gps-tracking inzetten voor de handhaving.