'Vervennootschappelijking' doet ongelijkheid in België toenemen

Volgende week verschijnt het langverwachte boek van André Decoster, professor economie aan de KU Leuven. ‘De paradox van ongelijkheid in België’ is het resultaat van vier jaar onderzoek, waarbij hij samen met 17 collega’s - van de Universiteit Antwerpen en de Université Libre de Bruxelles - de inkomensongelijkheid in België doorlicht. Dat deden ze op basis van een nieuwe methode, die voor het eerst ook in detail rekening hield met de inkomsten uit dividenden en de niet-uitgekeerde winsten van bedrijven.

De belangrijkste conclusie is dat de inkomensongelijkheid in België groter is dan gedacht en sinds 2010-2014 ook toeneemt. We doen het wel nog beter dan de Verenigde Staten, waar de inkomensongelijkheid veel groter is en nog groeit. We kennen ook minder ongelijkheid dan buurland Duitsland, maar doen het minder goed dan Nederland en Frankrijk. Tien jaar geleden was er in Frankrijk nog meer inkomensongelijkheid dan in ons land, maar die trend is gekeerd.

Een tweede conclusie is dat de hoogste inkomens in verhouding minder belastingen betalen. De totale belastingdruk (inclusief btw) voor de 1 procent hoogste inkomens bedraagt met 23 procent bijna de helft van het gemiddelde van 43 procent voor de hele bevolking. Ook de 5 en 10 procent hoogste inkomens zitten onder dat gemiddelde.

Dat komt omdat de hoogste inkomens vaak kiezen voor een managementvennootschap, en het gunstige belastingregime dat erbij hoort. Specifiek onderzoek naar dat type vennootschappen deed Decoster niet, maar hij signaleert wel dat hun opmars zichtbaar is in de forse toename van de opgepotte winsten in bedrijven. Die bedroegen ruim 57 miljard euro en groeiden sinds 1995 dubbel zo snel als het nationale inkomen.

Gevolgen voor overheidsfinanciën

Decoster verwijst ook naar een recente studie van de Hoge Raad van Financiën. Die ziet duidelijke indicaties dat steeds meer betere verdieners een managementvennootschap oprichten. De eigenaars van zo’n vennootschap betalen gemiddeld 35 procent belastingen, terwijl de gemiddelde belastingdruk voor loontrekkenden 60 procent bedraagt (inclusief werkgeversbijdragen).

Eigenaars van een managementvennootschap betalen 20 procent vennootschapsbelasting op de eerste 100.000 euro inkomsten, op voorwaarde dat ze zichzelf een minimumloon uitbetalen van 45.000 euro dat onderworpen wordt aan de personenbelasting. Als ze winst uit hun vennootschap willen halen, betalen ze boven op de 20 procent vennootschapsbelasting nog eens maximaal 15 procent roerende voorheffing.

Volgens de Hoge Raad van Financiën is het verschil in belastingdruk op inkomen uit arbeid en kapitaal in België groter dan in de meeste OESO-lidstaten - de club van rijke, geïndustrialiseerde landen. Ook groeit dat verschil nog. Dat heeft gevolgen voor de overheidsfinanciën. ‘Een verschuiving van economische activiteit naar de vennootschapsvorm heeft een negatief effect op de overheidsinkomsten’, klinkt het. De Raad voegt er wel aan toe dat de impact ietwat getemperd wordt doordat die verschuiving aanleiding geeft tot bijkomende economische activiteit.

Ontmoedigende maatregelen

De vraag is in welke mate het geld dat eigenaars van managementvennootschappen oppotten, wordt gebruikt om te investeren in onze economie. ‘Het hangt af van wat met die winsten gebeurt’, zegt Decoster. ‘Worden die gebruikt om te investeren of blijven die in de vennootschap om belastingen te vermijden? Dat zou geanalyseerd moeten worden. Als de winsten om fiscale redenen opgepot worden, leidt dat tot welvaartsverlies. Dat betekent dat ons belastingsysteem niet goed in elkaar zit.’

Voor Luc De Broe, professor emeritus fiscaal recht aan de KU Leuven, is het duidelijk dat de winsten in een managementvennootschap ‘om fiscale redenen’ worden opgepot. ‘Daar moeten we niet flauw over doen. De welvaart die daarmee gecreëerd wordt, is vrij beperkt. Er worden bedrijfswagens en laptops mee gekocht. Of een appartement aan de kust of een chalet in de Ardennen mee aangeschaft. Maar veel verder gaat het niet.’

De Broe wijst erop dat in de ons omringende landen maatregelen zijn genomen om ‘vervennootschappelijking’ tegen te gaan. De Hoge Raad van Financiën gaat daar in zijn studie dieper op in. Volgens de instelling hebben Nederland, Frankrijk en Duitsland via diverse maatregelen de fiscale prikkel om managementvennootschappen op te zetten verkleind.

Ook in ons land zijn er plannen in die richting. Formateur Bart De Wever (N-VA) liet in een van zijn laatste nota’s optekenen dat hij het minimumloon wil optrekken dat eigenaars van een managementvennootschap zich moeten uitkeren om te kunnen profiteren van het verlaagde tarief in de vennootschapsbelasting (20%). Dat minimumloon zou van 45.000 naar 50.000 euro gaan.

Maar volgens De Broe is dat geen oplossing om de oprichting van managementvennootschappen te ontmoedigen. ‘Dat is belachelijk. Om een afschrikkingseffect teweeg te brengen moet er meer gebeuren.’