De volksheld van de beau monde

Als Leopold Lippens de nationale media haalde, was dat vaak met omstreden oneliners die het cliché van Knokke-Heist als rijkeluisnest bevestigden. Denk aan zijn oorlogsverklaring aan de ‘frigoboxtoeristen’ en zijn strijd tegen de windmolens op zee, die het zicht voor zijn kapitaalkrachtige inwoners zouden verpesten. Maar Lippens was niet alleen de behoeder van rijke inwijkelingen uit Brussel en Antwerpen. Hij was even vertrouwd met de boeren in het Knokse achterland en met de lokale middenstanders als met de villabewoners achter de zeedijk. Als burgemeester waakte hij vier decennia over het behoud van de unieke biotoop die Knokke-Heist is: een plaats waar geld gepaard moet gaan met klasse, waar geen ruimte is voor lelijke hoogbouw en tussen de dure verkavelingen voldoende groen moet zijn.

Lippens hield daarmee een familiale erfenis in stand. Knokke-Heist kreeg zijn aparte karakter omdat opeenvolgende generaties van zijn familie er politiek en commercieel de touwtjes in handen hebben gehad. De Knokse wortels van de familie Lippens gaan terug tot het einde van de 18de eeuw, toen een voorvader zich in de kuststreek vestigde en er grote percelen land begon op te kopen.

De familie is een onvervalst product van het Belgische establishment. Grootvader Maurice August Lippens, de zoon van een liberale parlementair, was in de jaren 20 en 30 gouverneur-generaal van Belgisch Congo, meermaals minister en voorzitter van de Senaat. Hij werd in die periode ook in de adelstand verheven. Kleinzoon Leopold zou de titel van graaf erven.

Ook zijn vader Léon had een band met de kolonie, waar hij conservator was van het Albertpark (het huidige Nationaal Park Virunga). Na de oorlog overwoog hij terug te keren naar Afrika, maar hij liet zich overhalen om burgemeester van Knokke te worden.

Rebelse belhamel

Zoon Leopold, geboren in 1941, erfde veel van zijn vader: de interesse in de gemeentepolitiek, maar ook zijn liefde voor de natuur en voor poëzie. Hij kon even lyrisch zijn over de Brugse dichter Guido Gezelle als over het ruisende riet langs de polderkreken of een zeldzame vogel in het natuurgebied Het Zwin.

In zijn jeugdjaren kreeg hij, net als zijn broer en twee zussen, de opvoeding die bij zijn klasse paste. Hij werd naar de elitaire abdijschool van Zevenkerken (Loppem) gestuurd, waar de lessen in het Frans en het Nederlands werden gegeven. Lippens liet er zich kennen als een rebelse belhamel die uiteindelijk werd weggestuurd naar een school in Brussel. Via zijn moeder, die in Engeland was opgevoed, was hem het Engels en een portie anglofilie met de paplepel ingegeven.

Zijn weg naar het burgemeesterschap begon in 1969, toen hij als 28-jarige voor het eerst meedeed aan de gemeenteraadsverkiezingen. Voor de nationale politiek kreeg hij naar eigen zeggen geen steun bij de CVP (de voorganger van CD&V) omdat die hem ‘geen goede Vlaming genoeg’ vond. In 1979 trad hij voor het eerst aan als burgemeester van Knokke-Heist, een ambt dat hij tot zijn dood uitoefende.

Lippens was immens populair als burgervader. Bij de jongste lokale verkiezingen in 2018 haalde zijn partij Gemeentebelangen, een combinatie van CD&V en Open VLD, 70 procent van de stemmen. Hij boetseerde Knokke verder tot wat het vandaag is: de exclusieve uitblaasplaats en ‘place m’as-tu vu’ van oud en nieuw Belgisch geld, van ondernemers over voetballers tot celebrity’s.

Wegens zijn onafhankelijkheid van de nationale politiek en zijn grote bekendheid had hij de luxe om in alle vrijheid zijn gedacht te zeggen. Geregeld haalde hij uit naar de kortzichtigheid van de nationale partijpolitiek, of maakte hij eigenzinnige analyses zonder heilige huisjes te sparen. ‘Sluit migranten op in een kamp zoals Guantanamo, maar dan zonder ze te folteren’, was in 2016 zijn oplossing voor de vluchtelingencrisis.

Lippens werd in veel opzichten de elitaire versie van die andere kustburgemeester, Jean-Marie Dedecker van Middelkerke. ‘Eigenlijk zijn we twee verschillende personen: hij is een aristocraat en ik een straatwerker. Maar we hadden veel gemeen en hij heeft me veel goede raad gegeven. Wij waren twee dwarsliggers’, zei Dedecker vrijdag. De no-nonsense van Lippens sloot aan bij die van de plaatselijke middenstand en verklaart deels zijn populariteit aan de kust.

De economische macht van de familie Lippens verliep via Compagnie Het Zoute. Dat vastgoedbedrijf, opgericht in 1908, is een van de bekendste projectontwikkelaars van België. De familie speelde een actieve rol in de ontwikkeling van allerlei vastgoedprojecten langs de kust, zowel in ons land als in de Franse badplaats Hardelot en in Cadzand, de Zeeuwse buurgemeente van Knokke-Heist.

De familie Lippens is officieel al een tijd verdwenen uit het bestuur van Compagnie Het Zoute. Broer Maurice, vooral bekend als de bankier die Generale Bank inlijfde en zowel de bouw als de val van het Fortis-imperium overzag, is nog erevoorzitter. Leopold was al jaren geen bestuurder meer, maar er bestond geen twijfel over dat de familie achter de schermen nog aan de touwtjes trok.

Laatste grote stunt

Rond het grootgrondbezit van de familie Lippens in en rond Knokke hing geregeld een zweem van affairisme. Het Brugse gerecht opende in januari 2020 een onderzoek naar mogelijke belangenvermenging van de burgemeester en familieleden. Een forensische audit van Audit Vlaanderen, een agentschap van de Vlaamse overheid, had aan het licht gebracht dat de burgemeester aanwezig was bij de debatten in de gemeenteraad over de bestemmingswijziging van woongebied in landbouwgebied.

Volgens de betrokken grondeigenaars was hun potentiële bouwgrond geofferd voor de ontwikkelingsplannen op de Tolpaert-polder, gronden van de familie Lippens. In 2017 had ook de oppositiepartij vragen gesteld over de banden tussen de burgemeester en Compagnie Het Zoute. Elke beschuldiging gleed bij Lippens decennialang als water van een eend.

Zijn laatste grote stunt was het aantrekken van het nieuwe trainingscomplex van voetbalclub Club Brugge naar de deelgemeente Westkapelle. De burgemeester stak niet weg dat hij het geplande stadion van de club in zijn gemeente wilde, mochten de juridische problemen voor de bouw in Brugge aanhouden.

In zijn persoonlijke leven heeft Lippens enkele zware tegenslagen geïncasseerd. Hij verloor zijn eerste en tweede vrouw aan kanker. Zijn beste vriend, de voormalige Belgacom-baas John Goossens, overleed in 2002 aan een hartaanval. Het was een periode die sporen naliet. ‘Op een dag zag ik het niet meer zitten. Ik ben naar Santiago de Compostella gelopen. Meer dan 800 kilometer en alle luxe zat in mijn rugzak. 30 dagen heb ik op brood, water en een stukje kaas geleefd’, vertelde hij later in interviews.

De burgervader werd de voorbije jaren steeds meer een grootvader die zijn kinderen en kleinkinderen koesterde. Hij sukkelde al een tijdje met zijn hart, maar werd uiteindelijk geveld door leukemie. Lippens vernam de diagnose begin vorig jaar, maar maakte ze pas in december publiek.

De eerste schepen van Knokke, Piet De Groote, wordt waarnemend burgemeester tot de gemeenteraad een nieuwe burgemeester benoemt. De gemeente liet alle officiële vlaggen halfstok hangen en opent rouwregisters in alle publieke gebouwen. Wanneer de uitvaart van Leopold Lippens plaatsvindt, is nog niet bekend.