'Brussel telt meer antivaxers dan Vlaanderen'

Françoise steekt haar hoofd uit het raam van het herenhuis in Sint-Gillis, hartje Brussel. Ze speurt de straat af naar het mobiele team dat haar man André een vaccin komt toedienen. André krijgt als een van de eerste Brusselaars een coronavaccin aan huis. Voor de zekerheid zet Françoise de voordeur wagenwijd open. Rond de deurklink is een mondmasker gewikkeld en ook het pluchen konijn voor het raam draagt er eentje.

Een halfuur later is het zover. Op de fiets komt de verpleegster aan. Met een 'frigobox' vol vaccins op het fietsrek vastgebonden. ‘Ah’, klinkt het opgelucht bij Françoise. Hoewel ze pantoffels klaarzette, is er geen tijd. De verpleegster komt binnen, stelt enkele vragen en hup, André krijgt zijn prik. Het koppel is tevreden. ‘Naar het vaccinatiecentrum gaan was echt geen optie’, klinkt het, wijzend naar Andrés rollator.

Wachten op Johnson & Johnson

In Brussel konden maandag de eerste mobiele teams vertrekken voor thuisvaccinatie van mensen die fysiek niet in staat zijn om naar een vaccinatiecentrum te gaan. Dat is later dan in Vlaanderen en Wallonië.

Brussel koos ervoor te wachten op het ‘gemakkelijke’ Johnson & Johnson-vaccin, dat op koelkasttemperatuur bewaard wordt en waar maar één prik van nodig is. Maar dat de pauzeknop werd ingeduwd na zeldzame gevallen van hersentrombose gooide roet in het eten.

‘Is dat nu Johnson & Johnson of 'Astra'?’, vraagt Françoise, terwijl André een kwartiertje wacht op mogelijke bijwerkingen. Het blijkt het AstraZeneca-vaccin. Hoewel ons land zaterdag besliste dat het J&J-vaccin toch gebruikt mag worden, was dat te kort dag voor André.

‘De Johnson & Johnson-vaccins worden pas later deze week of waarschijnlijk volgende week verdeeld’, zegt Fatima Boudjaoui, de woordvoerster van de cel Covid-19 van de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie. ‘We wilden niet nog langer wachten.’

Antivaxers

Dat is begrijpelijk. Terwijl in Vlaanderen zowat 95 procent van de 75- tot 84-jarigen gevaccineerd is, hangt dat percentage in Brussel rond 70 procent (zie tabel). Met andere woorden: een kleine 30 procent is nog niet gevaccineerd. Een deel, zoals André, wil graag een vaccin, maar is minder goed ter been. Maar er is meer aan de hand.

‘De vaccinatiebereidheid in Brussel is minder groot dan in Vlaanderen’, zegt Inge Neven, het hoofd van de Brusselse gezondheidsinspectie. ‘Er zijn meer antivaxers, net als in Wallonië trouwens. In Vlaanderen speelt dat veel minder.’ Al wil Neven nuanceren dat Brussel zwaar achterophinkt. ‘Als we ziekenhuispersoneel of politiemensen inenten, zijn dat niet altijd Brusselaars. Sommigen wonen in Vlaanderen of Wallonië.’

Toch erkent en onderstreept Neven dat de Brusselse context erg specifiek is. ‘Er zijn verschillende nationaliteiten en culturen, de toegang tot basisgezondheidszorg is er lager en er is meer armoede en sociale ongelijkheid. Dit is geen situatie waar je simpelweg een uitnodiging verstuurt, mensen een tijdslot confirmeren en komen opdagen.’

Opmerkelijk: er zijn ook verschillen tussen de 19 gemeenten. In Sint-Joost-ten-Node heeft slechts 51,7 procent van de 65-plussers een eerste prik gekregen. In Sint-Pieters-Woluwe, een rijkere gemeente, staat de teller op meer dan 80 procent.

Niet iedereen in Brussel leest goed Nederlands of Frans. 'Brussels kent grote appartementsblokken, waar brieven soms onder een berg reclamefolders terechtkomen', zegt Neven. 'Ook de bevolking heeft niet altijd vertrouwen in de overheid.’ Fijnmazig sensibiliseren is daarom van essentieel belang, zegt Neven.

Marokkaanse moeders

Het verschil per regio is de Vlaamse politici niet ontgaan. Zowel Vlaams minister Jan Jambon (N-VA) als Vlaams minister van Welzijn Wouter Beke (CD&V) deed een oproep om in Vlaanderen sneller te kunnen versoepelen omdat er in vergelijking met andere regio's sneller gevaccineerd wordt.

Brussel haalt alles uit de kast om het tij te keren. Behalve mobiele teams, begon het maandag met een belronde naar de 30 procent die niet kwam opdagen. Al verwacht Neven geen wonderen. ‘Tijdens een belronde van eind maart konden we slechts 10 procent overtuigen.’

Hoe moet het dan wel? ‘Via vertrouwenspersonen. De apotheek, religieuze leiders, lokale organisaties, de vereniging van Marokkaanse moeders en ga zo maar door. Ook de registratie moet zo simpel mogelijk. Sensibiliseren, inschrijven, transport, boeken en we zijn vertrokken. Daarom hebben we een eigen systeem (het registratiesysteem Bruvax, red.). Niet omdat we niet willen meedoen met het federale systeem, maar omdat de situatie hier gewoon anders is.’

Om te voorkomen dat vaccins verloren gaan, zakt Brussel sneller in de leeftijdspiramide. 'Alle 51-plussers mogen zich inschrijven en alle 46-plussers staan op een wachtlijst', zegt Boudjaoui. Dat is ook de reden waarom in Brussel al veel meer 55-plussers zijn gevaccineerd dan in Vlaanderen of Wallonië.

Transmigranten

En dan zijn er nog de precaire groepen. Daklozen, transmigranten en andere mensen zonder papieren in de straten, opvangcentra en kraakpanden in Brussel. Vanaf eind mei gaat een mobiel team op pad om ook hen te vaccineren. De hulporganisaties Artsen zonder Grenzen, Samusocial, Rode Kruis en Dokters van de Wereld slaan daarvoor de handen in elkaar.

Ze gaan de baan op met het Johnson & Johnson-vaccin. ‘Een opluchting’, klinkt het bij Artsen zonder Grenzen. 'Een vaccin waar twee inentingen van nodig zijn, is bijna onmogelijk voor onze doelgroep. Tegen dat de tweede dosis er is, zijn ze weg of opnieuw van de radar verdwenen.'