De verleidelijke terugkeer naar normaal

Ik werk met enkele bedrijven in Australië en België die al enkele maanden onder de radar bezig zijn met hun postcovidstrategie. Wat voor bedrijf willen we zijn als dit alles voorbij is? Hoe willen we dat werk in onze organisatie in de toekomst eruitziet? Hoe gaan we om met klimaatverandering, desinformatie, mentale gezondheid, maatschappelijke ongelijkheid en polarisatie? Eerlijk gezegd, het huiswerk is gemaakt en hun plan ligt klaar. Die bedrijven hebben hun verlies al genomen, maar anticiperen op een energieke versnelling als de virusangst verdwenen is. Reculer pour mieux sauter.

Voor die vooruitziende bedrijven was de coronacrisis, ondanks alle kopzorgen, een dankbare resetknop. Veranderingen die normaal jaren duren, werden in enkele weken doorgevoerd. Interne discussies die vroeger tot verlamming leiden, werden daadkrachtig van tafel geveegd. Digitale vaardigheden die jaren van ontwikkeling zouden vragen, werden al doende geleerd.

Maar één grote bezorgdheid keert bij die bedrijven telkens terug. Hoe weerstaan we de verleiding terug te keren naar business as usual? De oplossingen uit het verleden zijn verleidelijk en vertrouwd. Een energiebedrijf dat volledig gefocust was op grondstoffen als olie en gas werkt aan een radicale technologische transformatie naar hernieuwbare energie. Maar als de crisis voorbij is en de globale vraag naar traditionele energiebronnen opnieuw explodeert, zal het bedrijf zijn oude verslaving moeilijk weerstaan. Als de kortetermijndruk stijgt om opnieuw financiële targets te halen, is er een makkelijke oplossing binnen handbereik.

Managers in het bedrijf die zich verplicht zagen nieuwe technologieën te ontwikkelen leunen bij het vaccinnieuws achterover en rekenen zich rijk: 'Zie je wel, alles komt weer goed.' Enkele bedrijven maakten tijdens de coronacrisis een succesvolle transformatie door naar hybride werkplaatsen. Hun resetplan is om de klassieke kantooromgeving drastisch om te bouwen en enkel nog in kantoren te voorzien als ontmoetings- en samenwerkingsruimte. Maar een grote groep leidinggevenden wil hun teams liever rond zich zien, zodat ze die gemakkelijker controleren of kunnen opeisen als dat ze zint. Zullen er weer files ontstaan en de kantoren vollopen omdat een groep managers de illusie van controle niet kan weerstaan?

De verleidelijke terugkeer naar het normaal geldt niet enkel voor bedrijven. Zakenmensen ontdekten hoeveel energie, tijd en geld verloren gaat in vliegtuigreizen. Ook voor veel weekendtrippers waren lowcostvliegtuigreizen normaal. Kunnen we die verleiding weerstaan als de luchtvaart op volle kracht herneemt en de goedkope aanbiedingen lonken?

Ook persoonlijk ontdekten we nieuwe routines. Vele mensen hielden lange wandelingen, namen de tijd om gezonder te eten en te leven en stonden stil bij wat voor hen echt telt. Overleven die ontdekkingen de ratrace en de overvolle agenda’s als de maatschappij weer op volle toeren draait?

Op een aantal vlakken was de coronacrisis een collectieve interventie, een maatschappelijke afzondering in een ontwenningskliniek die ons hielp bewust te worden en af te kicken van enkele destructieve verslavingen. Over enkele maanden mogen we wellicht de ontwenningskliniek verlaten. Wat voor ontwenning wordt het? Worden we rabiate geheelonthouders of duiken we direct weer de kroeg in om ons te laven aan de heroplevende economie?

We snakken naar het eind van de crisis. We hebben enkele van de essentieelste dimensies van mens-zijn gemist. Ontmoetingen en feesten met vrienden en familie. Mensen leren kennen, sporten in team, optredens, restaurants, cultuur - met duizend armen zullen we die unieke momenten omhelzen als ze zich weer aandienen. Maar het zal daadkracht en een ijzeren discipline vergen om onze goede voornemens uit deze reflectieperiode te bewaren.

Bedrijven die zich willen heruitvinden moeten een visie en een waterdicht plan klaar hebben voor na corona. De pandemie was voor de meesten een onvoorspelbare ramp. Als we in 2021 weer naar het oude normaal gaan, dienen zich spoedig een aantal maatschappelijke problemen aan die wel perfect voorspelbaar zijn.

Frederik Anseel Professor management aan de University of New South Wales in Sydney