Wat doet Frank Vandenbroucke?

Een vakantiesfeertje kan nog even de schijn ophouden, maar er is bitter weinig vooruitgang aan de federale regeringstafel. Noodgedwongen moest formateur Bart De Wever (N-VA) deze week op de pauzeknop drukken toen zijn sociaal-economische nota op te veel weerstand botste. Die nota wil werken beter belonen, meer jobs creëren en de pensioenen betaalbaar houden. En dat allemaal ingepast in het grootste saneringstraject dat ons land tegemoetgaat sinds Jean-Luc Dehaene België de eurozone binnenloodste.

Uitgerekend op de kern van wat een hervormingsregering moet doen, trappelen de vijf partijen ter plaatse. En ook al hebben alle partijen bezwaren en bemerkingen bij De Wevers nota, sociaal-economisch maakt vooral Vooruit zowel binnenskamers als buitenskamers het meeste voorbehoud.

Op het eerste gezicht lijkt het misschien de logica zelve dat Vooruit als enige linkse partij het het moeilijkst heeft met de hervormingen van vier centrumrechtse of centrumpartijen. Maar is het gelijkstellen van saneringen en hervormingen aan 'rechts beleid' geen manifeste misvatting? Dat een hervormingsregering in het belang van de rechtervleugel is en zou indruisen tegen de sociale belangen? Het moet bij Vlaamse socialisten als Frank Vandenbroucke toch zo klaar zijn als een klontje dat hervormen een dwingende optie is, wil hij een erfenis nalaten waar de wettelijke pensioenen nog gegarandeerd kunnen worden of de zorg op de lange termijn toegankelijk blijft voor iedereen.

Interessante en bij momenten hallucinante lectuur blijft in die kwestie een brandbrief die Vandenbroucke net twintig jaar geleden schreef over de budgettaire uitdaging en de tijdbom van de vergrijzing aan zijn partijgenoot Johan Vande Lanotte. 'Tegenover de mensen die zich zorgen maken zou het oneerlijk zijn te beweren dat het beleid het antwoord op de vergrijzing al gegeven heeft', schreven de twee zwaargewichten. Ze trokken aan de alarmbel en vroegen hervormingsbeslissingen voor 'het budget, de arbeidsmarkt en de afstemming van het zorgaanbod op een ouder wordende bevolking'. De brief leest als een heel wrange déjà-vu en vooral als één grote gemiste kans. Twee trajecten waren nodig voor de twintig jaar jongere Vandenbroucke: begrotingsoverschotten (!) en meer mensen langer aan het werk. 'De grote uitdaging bestaat erin om vanaf 2005 opnieuw een duurzaam structureel evenwicht te realiseren, om dan geleidelijk naar het in 2011 vereiste overschot te gaan.' De rest is geschiedenis. In plaats van begrotingsevenwichten, laat staan -overschotten, tekenen we nu tekorten van bijna 30 miljard euro op. En langer werken mag dan wel mondjesmaat in de goede richting evolueren, de werkzaamheidsgraad blijft te laag en het aantal langdurig zieken explodeert.

Wil Vandenbroucke zijn politieke erfenis in de goede richting duwen, dan heeft hij twintig jaar na zijn brief een grote verantwoordelijkheid op te nemen. Een ander tijdperk en andere omstandigheden, maar dezelfde uitdaging in het kwadraat. Daarvan moet hij in eerste instantie ook zijn eigen partij overtuigen. Alleen met systeemhervormingen van werk, zorg en pensioenen én met een serieus saneringstraject zal de toekomst sociaal zijn. Natuurlijk zijn socialisten geen donkerblauwe liberalen of centrumrechtse nationalisten. Dat er verschilpunten zijn, is normaal. Maar er valt in de visie van Vandenbroucke wel degelijk een echt hervormings- en saneringsproject in de steigers te zetten dat dé bestaansreden van deze regering moet zijn.

Als de onderhandelaars een week Toscaanse of Blankenbergse zon opzoeken, kunnen ze behalve de onderhandelingsnota eens in de archieven duiken voor die open brief van Vandenbroucke van twintig jaar geleden. Het is nooit te laat om de daad bij het woord te voegen en over de eigen schaduw te stappen.