Te veel overhead, te veel overheden

Een week na 9 juni zet het Planbureau enkele euforische stemmen na de verrassende verkiezingsuitslag met de voetjes op de grond. Het schetste vrijdag de financiële startpositie van de formatie, met zware to do's.

Eerst het relatief goede nieuws: de Belgische economie groeit de komende jaren naar verwachting met 1,4 procent per jaar. Alarmlichten zijn er evenwel bij de lijdende industrie. Van het voorspelde jobverlies hebben we de voorbije dagen al een voorproefje gezien bij onder meer Beaulieu, Ontex en Onsemi.

En dan het budget. Zonder ingrijpen stijgt het tekort naar ruim 40 miljard euro tegen het einde van de regeerperiode. De schulden van het Brussels Gewest en de federale overheid zijn onhoudbaar hoog.

De formatie moet aan de bak voor een zware maar slimme sanering, die zo weinig mogelijk inhakt op de groei. Het wordt balanceren op een heel slappe koord. Het riskeert de grote groep malcontenten nog malcontenter te maken. Vlaams Belang was dan wel niet de grootste partij, ze is er wel fors op vooruitgegaan. De Waalse vakbonden ronken nu al over een hete herfst, nog zonder dat één maatregel bekend is. Maar Europa, dat volgende week beslist over de procedure voor buitensporige tekorten, het zogenaamde 'strafbankje', zal ons weinig keus laten.

Voor Brussel, dat door financieel wanbeleid en te veel overlappende structuren een deficit van 1 miljard op een begroting van 6 miljard heeft, zijn de financiële perspectieven gitzwart. De winnaars van de verkiezingen, de MR en Groen, torsen er de grote verantwoordelijkheid dat te moeten aanpakken met lastige politieke kaarten en zonder evidente meerderheden.

Federaal probeert Bart De Wever zijn beloofde hervormings- en saneringskabinet te smeden met Vooruit, CD&V, de MR en Les Engagés. Over werkloosheidsuitkeringen in de tijd beperken kan misschien een compromis gevonden worden, over het aftoppen van de hoogste pensioenen ook, net als over een fiscale hervorming en meer nettoloon voor lage lonen. Maar bij schier elke grondige hervorming bots je op bevoegdheden die versnipperd zitten. De werkloosheid in de tijd beperken klinkt zeer doortastend, maar die uitkeringen slaan maar op 3 procent van het totale budget van de door de vergrijzing almaar uitdijende sociale zekerheid. De activering van diezelfde werklozen, nog veel belangrijker, zit bij de gewesten.

De grote schrokoppen in de sociale zekerheid zijn de pensioenen (69 miljard) en de gezondheidszorg (38 miljard). Ook daar bots je heel snel op het Belgische labyrint. Voor die gezondheidszorg is meer preventie aan de orde. Maar dat zit bij de regio's, terwijl het beheer van het gezondheidsbudget federaal zit. En negen ministers van Volksgezondheid?

Dat De Wever nu werkt aan een afspiegelingscoalitie van de regionale regeringen, MR-Les Engagés enerzijds en N-VA-Vooruit-CD&V anderzijds, biedt de kans om op verschillende niveaus een financieel coherenter beleid te voeren. Het zou echter een vergissing zijn om hervormingen aan de staatsstructuur te laten schieten. Te veel overhead, te veel overheden. Zonder de structuur mee op orde te zetten, blijven er inefficiënties bij de vleet.

De crux zit hem erin dat elk beleidsniveau financiële verantwoordelijkheid moet krijgen over uitgaven en inkomsten. Daar zijn we nog ver van. Maar de boodschap is helder: al die overlappende overheidsoverhead kunnen we ons niet meer permitteren. Daar moet een socialist als Frank Vandenbroucke toch ook oren naar hebben. Niet om achter vlaggen aan te lopen, wel om de staat beter te laten draaien en die marge te gebruiken om de grote sociale noden in budgettair zeer moeilijke tijden toch te lenigen.