Macht Twitter en TikTok vereist tegenmacht

‘Snelheidslimiet overschreden. Probeer het later opnieuw.’ Die cryptische boodschap kregen veel twitteraars afgelopen weekend te zien. Wat was er aan de hand? Een panne op het socialemediaplatform? Nee, een bewuste ingreep, werd later duidelijk. Miljardair Elon Musk, de eigenaar van Twitter, had onaangekondigd een beperking opgelegd aan het aantal berichten dat gebruikers per dag konden lezen.

Een op een eerste gezicht vreemde beslissing. Maar het bleek te gaan om bescherming tegen diefstal. Met de maatregel wilde Musk naar eigen zeggen extreme vormen van gratis dataschraping verhinderen door chatbots die gedreven worden door artificiële intelligentie.  Data zijn het nieuwe goud. Elon Musk wil illegale gouddelvers weren uit zijn duurbetaalde mijn. Dat is zijn goed recht.

Maar de manier waarop hij de toegang tot Twitter beperkte, kwam voor de twitteraars als een onaangename verrassing. De zoveelste. Toen Musk in december vorig jaar Twitter voor 44 miljard dollar kocht, beloofde hij het socialemediaplatform efficiënter en aantrekkelijker voor de gebruikers te maken. Maar met de veranderingen die hij doorvoerde, doet hij de gebruikers eerder afhaken dan dat hij ze aan Twitter bindt.

Musk is een visionair ondernemer. Dat heeft hij bewezen met Tesla en met zijn ruimtevaartbedrijf SpaceX.  Maar niet alles wat hij aanraakt, verandert in goud. Bij Twitter bakt hij er tot dusver weinig van. Met zijn eigengereide optreden en het gebrek aan empathie voor de gebruikers vermindert hij de commerciële waarde van de onderneming.

Et alors? Het is toch zijn bedrijf? Zo eenvoudig is het niet. Twitter is een van de grote socialemediaplatformen die wereldwijd een belangrijke plaats innemen in de communicatie en in de informatieverstrekking. Wat met en op Twitter gebeurt, raakt aan het algemeen belang.

Musk mag met Tesla de auto bouwen zoals hij die het liefst ziet. Maar als hij wil dat daarmee op de openbare weg mag worden gereden, in het dagelijkse verkeer, zal die Tesla moeten beantwoorden aan tal van normen en regels. Voor de veiligheid van de bestuurder, de inzittenden en de andere weggebruikers.

Hetzelfde geldt voor Twitter en andere populaire socialemediaplatformen als Facebook, Instagram en TikTok. Ze kunnen instrumenten zijn van desinformatie, manipulatie en opruiing. En ze kunnen leiden tot politieke en maatschappelijke destabilisering, bijvoorbeeld door het beïnvloeden van democratische verkiezingen of het opjutten van menigtes door het verspreiden van onvolledige of valse informatie.

Daarom moeten die platformen, of wie ze aanstuurt, verantwoording afleggen. Ze moeten transparantie bieden, aan de gebruikers in de eerste plaats, over de criteria die ze gebruiken om hun platform te doen draaien. En ze moeten ertoe gehouden worden de regels te respecteren om misbruiken en uitwassen te bannen.

Hoe streng die regels moeten zijn, wie toezicht houdt op het respecteren ervan en welke sancties op inbreuken staan, daarover kan worden gedebatteerd. Vrijheid van meningsuiting en vrije nieuwsgaring en -verspreiding zijn ook belangrijke waarden. Maar dat een regelgevend kader nodig is, staat buiten kijf.