Luctor et Emergo

Ik worstel en ik kom boven. Luctor et Emergo. De leuze die Martens zichzelf in zijn autobiografie toedichtte, zal vandaag zoveel keren worden herhaald dat de woorden aan betekenis dreigen te verliezen.

Toch schetsen ze als geen ander Wilfried Martens. Veel geworsteld op privévlak, als vader en echtgenoot. Onvoorstelbaar veel geworsteld als leider van negen regeringen ook, na de puinhopen van het malgoverno van de jaren zeventig. Geworsteld tijdens de abortuscrisis. Veel geworsteld in zijn partij, met clanvorming en - aan het einde van zijn premierschap - een geïsoleerde, eenzame figuur die overbleef. En niet te vergeten, geworsteld als Europeaan. Toen we hem vorig jaar naar aanleiding van de Europese crisis interviewden, was zijn kritiek niet mals op de euroleiders die de problemen voor zich uit bleven schoven. 'Ik word er ziek van', zei hij.

Maar het 'Emergo' kwam er ook steeds weer. Op privévlak beleefde hij na veel turbulenties zijn naar eigen zeggen gelukkigste momenten met Miet Smet. Met veel geworstel, met het onder meer zo omstreden Egmontpact, heeft hij toch vooral op cultureel en onderwijsvlak voor Vlaanderen een grote stap vooruit betekend. Met vallen en opstaan heeft hij een economisch herstelbeleid gevoerd in die donkere jaren tachtig, nog kreunend onder de oliecrisis, met moedige ingrepen als de devaluatie van de frank en noodzakelijke indexsprongen.

Het 'Emergo' kwam ook naar boven in zijn tweede politiek leven als overtuigd Europeaan. Hij begreep als geen ander dat, als hij invloed wilde hebben in Europa, de christendemocraten te allen prijze de belangrijkste politieke formatie moesten zijn en blijven. Hij kneedde bijna een kwarteeuw de EVP tot een machtsblok dat incontournable was in de Europese politiek. Het was een van de weinige niet-Duitsers die Angela Merkel kon beïnvloeden.

De erfenis van de politicus Martens was niet alleen maar positief. De overheidsschuld werd pas onder Dehaene beter ingedamd. De staatshervormingen hebben soms halfslachtige en dus inefficiënte structuren opgeleverd. Het duurde tot dit jaar voor de Belgische politiek zich kon verlossen van de molensteen van Brussel-Halle-Vilvoorde. De kiemen van het Vlaams Blok ontloken in de periode-Martens. Zijn laatste regering was zijn regering te veel, met veel gekonkelfoes en uiteindelijk een vadermoord door partijgenoten. Wellicht zal de geschiedenis meer gewicht geven aan de betekenis van zijn opvolger Jean-Luc Dehaene, onder wie België pas echt de trappers terugvond. 

En toch zijn Martens' staatsmanschap en betekenis immens. Zijn invulling van wat een 'civil servant' hoort te zijn, hij wás zijn functie, kan als voorbeeld dienen voor politici die nu aan het roer staan. En voor diegenen die na hen komen.