Lenige politiek

Zoals verwacht wint de liberale partij van premier Mark Rutte de Nederlandse parlementsverkiezingen. Het verloop was in alle opzichten uniek omdat Nederland wegens de pandemie over drie dagen kon stemmen. De opkomst was ondanks alles ongeveer even groot.

Volgens de eerste exitpoll wint de VVD van Rutte twee zetels. De partij vergroot haar macht, maar minder dan verwacht. Veel beter presteerde D66. De links-liberale partij haalt volgens de eerste peiling 27 zetels, dat zijn er acht meer dan de vorige keer. De partijleidster Sigrid Kaag is dus de echte winnaar van de verkiezingsnacht.

De verliezers in de huidige coalitie zijn de christendemocraten van het CDA en de Christen-Unie. Ook links levert in. GroenLinks zakt onder de sociaaldemocraten van de PvdA.

Aan de rechterzijde is de extreemrechtse PVV van Geert Wilders de tweede plaats kwijt aan D66, maar de met schandalen omgeven partij Forum voor Democratie wint vijf zetels. FVD is een radicale tegenstander van het coronabeleid.

Opmerkelijk is ook dat de kleine partijen hun intrede doen in het Nederlandse parlement. Volgens de peiling komen 17 partijen in het parlement, een record. Nederland is in grote mate ontevreden. Dat vertaalt zich echter niet in sterke oppositiepartijen, maar in meer partijen.

De versplintering van het Nederlandse politieke landschap is compleet. De coalitievorming zal nog moeilijker worden voor Rutte. De christelijke partijen zullen zeker aarzelen om in een volgend kabinet te stappen. De bestaande coalitie heeft wel genoeg zetels, maar of CDA en CU er nog zin in hebben na de afstraffing valt te betwijfelen.

Rutte beschikt over de politieke lenigheid om onvermoede coalities te smeden. Maar ditmaal wordt het wel een uitdaging. De Nederlandse premier genoot het voordeel dat hij de leiding nam in de coronabestrijding. Daar kwam veel kritiek op, die vermoedelijk extreemrechts sterker heeft gemaakt. Maar Nederland ging in ruime mate mee in de coronamaatregelen.

Het is aan de VVD van Rutte om het initiatief te nemen, en de eerste gesprekspartner is D66. Die partij heeft duidelijk een duw in de rug gekregen door het strategisch stemmen. Dat moet zowel centrumlinkse als centrumrechtse kiezers hebben aangetrokken. De burcht van Rutte was oninneembaar, en dat geeft D66 een zeker tegengewicht.

Door de pandemie verloopt de regeringsvorming wellicht sneller dan de vorige keer. De vraag is wel hoelang Rutte zijn vierde kabinet zal kunnen handhaven. Als de pandemie voorbij is, komen de grote politieke thema's weer naar boven. Dan volstaat politieke lenigheid niet langer en moet er een gestroomlijnd programma komen. Met de voorlopige uitslag van woensdagavond is dat een illusie.