Europa als blok

Duitsland heeft zijn positie als roerganger in de Europese Unie de afgelopen uren duidelijk verstevigd. Niet alleen kondigde het land harde sancties af tegen Rusland en stemde het in met verregaande sancties vanuit Europa, maar kanselier Olaf Scholz brak ook heel duidelijk met het Russische beleid van zijn voorgangers Angela Merkel en Gerhard Schröder. Dat is een kantelpunt, niet alleen voor Duitsland maar voor de hele unie.

Bovendien beloofde Scholz het Duitse defensiebudget fors op te trekken en naar de beruchte 2 procent van het bruto binnenlands product te heffen, iets waar zijn voorgangers het ook moeilijk mee hadden.

De Duitse 'Wende' leidde ertoe dat de EU kon uitpakken met een stevig pakket aan sancties: van een gedeeltelijke Russische uitsluiting van het internationale betalingssysteem Swift, over de bevriezing van activa van de Russische centrale bank tot het verbod van Russische vliegtuigen in het Europese luchtruim.

De duimschroeven van het sanctiebeleid worden stevig aangedraaid. Bovendien gaat Europa nog eens wapens voor Oekraïne financieren. Dat is ook een primeur dat een derde land zich met Europees geld militair kan versterken.

Vooral de financiële sancties moeten Rusland pijn doen. Maatregelen tegen de Russische centrale bank maken dat de zorgvuldig opgebouwde oorlogkas van Poetin plots minder indrukwekkend wordt én dat de roebel in vrije val gaat vanaf maandag.

De Europese eensgezindheid is gesmeed door de nieuwe Koude Oorlog die in Europa door Poetin is ontketend. De man in het Kremlin heeft die eensgezindheid onderschat, net zoals hij de Oekraïense weerstand heeft onderschat. Een snelle overwinning zit er voor hem niet in en door zijn optreden glijdt Rusland steeds meer af naar een pariastaat.

Hard power

Europa kan een krachtmeting met Rusland niet uit de weg gaan, en de ingeslagen weg is daarom te verdedigen. De gevonden eensgezindheid kan ook het platform zijn voor een nieuw buitenlands beleid waarbij Europa zich niet alleen doet gelden als 'soft power'. In een wereld met gewelddadige autocraten heb je nu eenmaal ook 'hard power' nodig. Daarom kan deze eensgezindheid wel eens het begin zijn van een Europese verdedigingsarchitectuur die gedragen en gefinancierd wordt door de lidstaten.

De eensgezindheid zal op twee fronten getest worden. De sancties die nu worden aangekondigd en genomen, zullen een onvermijdelijke impact hebben op Europa. De torenhoge energieprijzen, een gevoelig punt in iedere lidstaat, zullen zeker nog een tijdje aanhouden. Wat de cohesie smeedt, kan op binnenlands vlak flink tegenvallen en de draagkracht op termijn ondermijnen. Het zal politici heel wat pedagogie vragen om de gevolgen uit te leggen en te verantwoorden.

En dat is er nog de man in het Kremlin. Poetin heeft de veiligheidspal van de nucleaire ontrading afgezet. Dat betekent niet dat hij nu kernwapens gaat gebruiken, maar de dreiging is er. Die dreiging is bijzonder confronterend en bedreigend voor Europa. De nieuwe Koude Oorlog brengt op die manier oude demonen weer tot leven.