Slappe koord

De Europese Centrale Bank (ECB) heeft de bocht ingezet en begint met de afbouw van haar stimuleringsprogramma. Dat is één lezing van de beslissing die Europese monetaire beleidsmakers gisteren namen. Er is er ook een andere: de ECB pompt de komende maanden nóg eens minstens 270 miljard euro in de economie. Het programma voor de aankoop van obligaties dat tot eind dit jaar liep, wordt met negen maanden verlengd - weliswaar voor een beperkter maandelijks bedrag. De geldkraan blijft dus openstaan, maar het debiet wordt enigszins verkleind. ECB-voorzitter Mario Draghi maakte echter duidelijk dat dat bedrag kan worden verhoogd en dat de looptijd van het progamma nogmaals kan worden verlengd als de centrale bank dat nuttig acht.

Welke van de twee lezingen is de juiste? Het volstaat te kijken naar de reactie van de financiële markten: de aandelenkoersen klommen hoger, de obligatiemarkten vierden feest. Want het is nu duidelijk dat een hogere rente nog niet voor meteen is. Er wordt niets afgebouwd. De ECB drukt minder hard op het gaspedaal. Maar ze blijft wel gas geven.

Het gaat goed met de economie in Europa. De groei trekt aan, de inflatie klimt naar 2 procent. Maar voor Draghi en een aantal van zijn medestanders in de ECB is dat geen voldoende reden om te stoppen met de monetaire stimuli. De reële economie kan best zonder de uitzonderlijke monetaire steunmaatregelen. Maar geldt hetzelfde voor de financiële markten? Daar wil Draghi de grote behoeder van zijn.

De financiële markten zijn verslaafd geraakt aan het gratis geld. Als de ECB nu bruusk stopt met het injecteren van liquiditeiten in de economie, kan dat tot ernstige afkickverschijnselen leiden. Draghi heeft er geen belang bij een krach op de financiële markten te veroorzaken. Die kan een weerslag hebben op de reële economie. Hij kiest daarom voor de zachte aanpak. Hij vermindert de dosissen die de ECB maandelijks toedient.

Die aanpak is niet zonder risico. De ECB blijft op die manier lucht blazen in de ballonnen op de financiële markten, die al behoorlijk gespannen staan. De vastgoedwaarderingen in het bijzonder zijn torenhoog.

Draghi en de ECB dansen op het slappe koord. Door de monetaire versoepeling voort te zetten, ontzegt de centrale bank zich de mogelijkheid een arsenaal op te bouwen om te reageren op de volgende economische recessie. Die komt er hoe dan ook, ooit, en zal dan alleen met het begrotingsbeleid gecounterd kunnen worden. Dat kan nogal wat schade veroorzaken in de overheidsfinanciën: uit de hand lopende begrotingstekorten, stijgende overheidsschulden.

Het goedkoopgeldbeleid heeft ook gemaakt dat het risicobesef is weggedrukt en dat in de economie meer schulden zijn opgebouwd, door gezinnen, bedrijven en overheden. De schuldenberg tegenover het wereldwijde bbp is vandaag 40 procentpunt hoger dan in 2008 en vormt een bom onder het financiële systeem. Volgens sommigen kan het gevaar daarvan worden gemanaged door de banken te verplichten hogere kapitaalbuffers aan te leggen of via een andere vorm van overheidsreglementering. De ECB mag de verantwoordelijkheid voor het ontmijnen van een bom die ze mee heeft gelegd echter niet zomaar op anderen afschuiven.