Wiskundeprofessor Ann Dooms | Druk de kopieerbladen af en deel ze uit

Ik ben kwaad. Heel kwaad zelfs. Ik heb twee kinderen die pal in het cohort leerlingen zitten die de sterkste dalers zijn in internationale peilingen. Waarom krijgen zij niet langer het onderwijs dat ik genoot? Neem dat laatste woord trouwens gerust letterlijk. Welke impact heeft deze malaise op hun toekomst?

De resultaten zijn zo dramatisch dat het eeuwige gerelativeer toch heeft plaatsgemaakt voor het inzicht dat wel degelijk iets moet veranderen. Als ik hoor dat men wil inzetten op effectieve didactiek en een kennisrijk curriculum, kan ik dat alleen maar toejuichen. We hebben ook maatregelen nodig die het lerarenberoep aantrekkelijker maken, maar die bieden geen oplossing voor het tekort op korte termijn. En veel tijd hebben mijn kinderen niet meer.

Maar halsoverkop het hoe en wat hervormen is ook geen oplossing. Ik hoop zelfs dat men rustig de tijd neemt om naar echte vakspecialisten te luisteren. Misschien ziet men dan ook in dat de jongste hervorming van de minimumdoelen in het secundair onderwijs ook daar noopt tot een aanpassing van de leerplannen. Dat kan dan nog net op tijd zijn voor mijn prille tieners.

Daarenboven kan een nieuwe koers pas gevaren worden als er degelijke kaarten voor bestaan. Zo kom ik opnieuw uit bij de vermaledijde leermaterialen. Wat ik op dat vlak al de revue heb zien passeren, is voer voor een surrealistisch schilderij van René Magritte.

Handleiding

Leerwerkboeken komen bijna altijd met een ‘handleiding’ voor de leerkracht. Toen ik zo eentje voor de eerste keer zag, begreep ik waarom men denkt dat je een zij-instromer meteen voor de klas kan zetten. Die kleppers beschrijven namelijk, als een toneelstuk, wat de leerkracht moet doen en zeggen in de les. ‘Druk de kopieerbladen/toetsen af en deel ze uit. Laat de instructie-onafhankelijke kinderen van in het begin zelfstandig aan het werk gaan. Stel de instructiegevoelige kinderen de volgende vragen. Loop naar het bord en wrijf op het oppervlak. Nadat iedereen de oefeningen heeft afgewerkt, projecteer je de correctiesleutel.’

Zijn er leerkrachten die de tijd hebben om dat allemaal te lezen, te onthouden en uit te voeren? Denken uitgeverijen dat leerkrachten zo’n gedetailleerde instructie nodig hebben, maar leerlingen dan weer niet? Bekijken leerkrachten dat überhaupt wel, want zit het plezier van de job niet net in het zoeken naar geschikte en gevarieerde insteken? Daarenboven weten ze heus wel dat wat afgedrukt is, moet worden uitgedeeld.

Het surreële van dat laatste doet me geloven dat die handleidingen mee hebben bijgedragen tot de lamentabele staat van ons onderwijs. Het vele werk dat erin gekropen is, was een destructive investment. Zo wordt de hippe term ‘differentiatie’ ingevuld door kinderen, vaak nog met een koptelefoon op, voor een invulboek te parkeren waarin amper of geen uitleg te vinden is. Ze moeten een reeks oefeningen maken waarvan de opbouw niet altijd even doordacht is, terwijl de leerkrachten daar wel van uitgaan. Vervolgens moeten ze die zelf verbeteren. In het groen! Hoe kan je zo’n aanpak bijna tot op de minuut uittypen, maar tegelijk niets zeggen over een van de belangrijkste aspecten van het leerproces: feedback? Waarom staat er niet ‘Ga aan de slag met de fouten die je leerlingen hebben gemaakt’?

Wat die zullen zijn, valt natuurlijk niet altijd te voorspellen en dus kan men niet in detail uitschrijven welke extra uitleg moet worden gegeven. Maar net door erover te zwijgen gebeurt het amper tot niet. Zelfs in de oudste teksten over onderwijs, zoals die over de School van Pythagoras, lees je dat leerlingen leerden door samen vragen te stellen aan de geleerde meester, die die op zijn beurt probeerde te beantwoorden. Waarna zich een diepgaande discussie over het onderwerp afspeelde. Dat proces vergt natuurlijk een enorme cognitieve en fysieke inspanning van de leerkracht, die alleen kan leiden tot succes als die de stof door en door kent.

Wees geen toneelspeler

Door het gebrek aan feedback in de klas zitten duizenden kinderen thuis te staren naar huiswerk en ‘toetsenwijzers’ over onverwerkte leerstof. Remediëringsoefeningen zijn vaak meer van hetzelfde. Het is bijna mensonterend. Sommige ouders beginnen dan maar zelf de geleerde meester te spelen, of voorzien in bijles. Zo doen de voorgekauwde ‘typetoetsen’ niet massaal alarmbellen afgaan in de klas. Dat gebeurt pas bij externe metingen. Wordt er nog echt geleerd?

Mijn voorstel op korte termijn is alle leerlingen te voorzien van correcte definities en uitleg van procedures. Zonder tierlantijnen en overal te raadplegen - dat laatste lukt blijkbaar ook voor de correctiesleutels. Geen onoverkomelijke taak, want in de wiskunde staan die begrippen al eeuwen op punt. Soms zitten ze verscholen in de handleiding, maar net de leerling heeft ze nodig. Ze dragen ook bij tot de taalontwikkeling.

Ten slotte roep ik elke leerkracht op het beroep uit te oefenen waarvoor je koos. Je bent geen toneelspeler. Je bezit de kracht om via uitleg en feedback je leerlingen te laten leren. Je bent geen slaaf van de handleiding, maar een meester van de leerstof.