Wintercircus zit vol leven en ambitie, nu Europa nog

Het doek viel vrijdag over de failliete chipfabrikant Belgan in Oudenaarde. De curatoren vonden geen overnemer die 50 miljoen euro kon neertellen, met garantie voor het behoud van jobs. Misschien was de oude Alcatel Mietec-fabriek gewoon te oud. Ze stamt natuurlijk al uit 1983. De galliumnitride (GaN)-chips, de focus van Belgan, waren nochtans bijzonder veelbelovend, omdat het zeer energie-efficiënte technologie is. Maar naast de al gedane investeringen had er nog een gigantische hoeveelheid kapitaal ingepompt moeten worden. En die was er helaas niet.

30 kilometer verderop opende vorig weekend de Gentse techtempel Wintercircus de deuren. Meer dan 30 start-ups hebben zich in het 130-jaar oude iconische gebouw gevestigd, en aan ambitie geen gebrek. Gent wil zich in de AI-revolutie profileren als het Europese Palo Alto. De goesting is tastbaar.

Europa staat op een kantelpunt. De wereld van technologie evolueert razendsnel, vergt enorme investeringen en zit meer en meer vast in een geopolitieke machtsstrijd.

‘Who will control the future of AI’, het opiniestuk van Sam Altman, de CEO van OpenAI, in The Washington Post heeft deze zomer het meeste indruk op me gemaakt. Zelden zo'n stukje nationalistische propaganda gelezen. Altman laat aan duidelijkheid niets te wensen over: ‘De Verenigde Staten zijn de globale leider in AI, en moeten een 'coalitie' vormen met landen die dezelfde 'waarden' rond AI uitdragen.’

Daarenboven pleit Altman voor een duidelijke commercieel beleid over welke chips, AI-trainingsdata en -code gebruikt mogen worden door de 'geallieerden'. Letterlijk stelt hij: 'Veel van die data en die code zijn zo gevoelig dat ze de VS niet mogen verlaten.'

Vijf computers

AI heeft de technologische koude oorlog op de spits gedreven. Welke briljante AI-toepassingen we ook bedenken in het Wintercircus, we zijn afhankelijk van de rekenkracht van de grote cloudproviders om AI werkbaar te krijgen. De investeringen in datacenters, het sourcen van de AI-chips en het opbouwen van cloud-infrastructuur zijn zo kapitaalintensief dat geen enkele Europese speler groot genoeg is om dat alleen te kunnen bekostigen.

In 1943, toen computers nog in een embryonale fase zaten, werd aan de toenmalige baas van IBM, Thomas Watson, gevraagd hoeveel computers hij ging verkopen. Zijn antwoord was jarenlang het mikpunt van spot toen hij zei: ‘Ik denk dat er op de wereld misschien een markt is voor vijf computers.’

80 jaar later lijkt hij gelijk te hebben. De grote cloudproviders Amazon, Microsoft, Google, Alibaba en Salesforce hebben samen 75 procent van alle cloudcomputing in handen. De wereld draait inderdaad op vijf computers: vier in de VS en eentje in China.

iPhone 16

Het is niet alleen schrijnend dat wij, in Europa, die kritieke infrastructuur zelf niet hebben kunnen opbouwen, het is nog erger te zien hoe we ons systematisch vergalopperen in overregulering die alle innovatie doodknijpt. The Economist noemde de Europese aanpak een 'tech micromanagement delusion'. En Vinod Khosla, een van de belangrijkste durfkapitaalspelers in San Francisco, vertelde in een interview met TechCrunch: ‘De Europeanen hebben zich gewoon door hun eigen regulering buitenspel gezet uit elke leidende positie in technologie.’

Het is bijna geen verrassing te noemen dat Apples gloednieuwe iPhone 16 - het allereerste AI-first model - niet met alle AI-opties beschikbaar zal zijn in de Europese Unie, met dank aan onze Digital Markets Act.

Zelfs als consument vraag je je af waarmee Europa bezig is. Als je in Europa op Google een locatie ingeeft, krijg je wel nog een klein kaartje, maar sinds deze zomer kan je daar niet meer op klikken. Je moet eerst naar Google Maps en dan weer dezelfde zoekterm ingeven om de route te vinden of meer informatie te krijgen. Europa vond dat Google te dominant was als het zijn zoekscherm direct liet linken naar Maps. Ik geef The Economist gelijk, micromanagement is dat inderdaad. Mierenneuken, focussen op pietluttige details, totaal wars van het grote plaatje.

Belgan in Oudenaarde hebben we niet kunnen redden. En ook al zitten initiatieven als het Wintercircus vol leven, enthousiasme en ambitie, Europa moet echt stoppen met micromanagen en overreguleren. Anders zal dat opnieuw een zware dobber worden.