Vijfjarenplannen zijn duur betaald bijgeloof

Door Ignace Van Doorselaere, CEO van Neuhaus

Vraag een lening aan een bankier, toon je strategische toekomstvisie aan de raad van bestuur, bepaal de waardering van je bedrijf. Wat is het handvat waaraan iedereen zich vasthoudt? Het vijfjarenplan. Een Excel-spreadsheet die de volgende 5 jaren netjes op een rijtje zet. Heeft één lezer ooit een vijfjarenplan zien uitkomen? Nooit ofte nimmer.

Dat de cijfers niet juist zijn, tot daar. 'Garbage in, garbage out’, zal iedereen roepen. Je plan is niet beter dan de hypotheses waarop het steunt. Je leert tenminste de gevoeligheden inschatten van een aantal parameters: omzet, brutomarge, vaste kosten, investeringen. Met allerlei toetsen op de knop toont het model waar de gevaren en kwetsbaarheden liggen. Het geeft verwachte negatieve geldstromen aan en de hoeveelheid cash die wellicht nodig is om een faillissement te voorkomen. Tot daar ben ik mee. Elk platform dat een goeie discussie tot stand brengt, heeft zin.

Maar wat er ver over is, zijn de ellenlange rituelen die veel bedrijven volgen bij het tot stand komen ervan. Zogenaamde strategische plannen worden sessie na sessie bediscussieerd, aangepast en geboetseerd tot ‘de finaal goedgekeurde versie’ waar iedereen achter staat. Aan een Excel van vijf jaar is er echter zelden iets strategisch. Het is niet meer dan een langgerekte rij gissingen in een verhoopt statische en voorspelbare wereld. Duur betaald bijgeloof. Afgoderij met een overdaad aan nutteloze rituelen.

Gooi alle retailvoorspellingen van vijf jaar geleden maar in de prullenmand, veel geluk met de projectie van grote merken die aangevallen worden door disruptieve uitdagers of met de verkoop van Duitse automerken in de VS bij hevig Trump-weer de komende drie jaar. Altijd is er wel iets waardoor het dikboekige ritueel weinig waarde blijkt te hebben.

Ook de achterliggende filosofie is verkeerd. Een bedrijf bouw je niet op vijf jaar, je bouwt het mentaal naar de oneindigheid. Je zoekt het unieke - wat heb je de klant te bieden en wat maakt je onmisbaar in die wereld - en je onderbouwt dat met stevige pilaren: product, merk, cultuur, klantgerichtheid, processen, technologie. De discussie daarover en keuzes daarbij zijn essentieel. Vervolgens maak je - dag na dag, jaar op jaar - elke pilaar sterker en toets je de missie aan de realiteit van de markt en de vloer.

Waar groeien we? Waar zitten onze meest rendabele segmenten? Maken we de juiste technische keuzes? Wat doen concurrenten beter? Hoe moeten we distributie opbouwen? Hebben we de juiste mensen? Zit de prijszetting juist? Tientallen vragen waarbij keuzes worden gemaakt en die samenkomen in de focus van ‘beter dan de concurrent, relevant voor de klant, waarde voor de aandeelhouder’. Voeg daar ambitie aan toe en de kwaliteit van de implementatie en je bent vertrokken.

Een bedrijf is geen plan, het is een kompasnaald. Het wijst een richting aan waarin je het onvoorspelbare van onderweg moet aanvaarden en best flexibel bent. De focus ligt vast, de weg ernaartoe wordt constant aangepast: flexibele focus. Gas geven als het goed gaat, ter plaatse halt maken, achteruit gaan en herstellen waar het fout loopt. Eerder dan de wereld over vijf jaar te voorspellen, leg je een prototype in de markt en zie je wat er gebeurt. Probeer, blijf dicht in de buurt, kijk, zoek en sleutel. Jaar op jaar kan je in een groeiplan (‘budget’ heet dat in de volksmond) acties en vereiste middelen vastleggen. Dat is dichterbij, maar evenmin een bijbel. Pas onderweg aan als het nodig is en hou genoeg snelheid.

Trouwens, geeft een bank een lening op het vijfjarenplan of op de kwaliteit van de ondernemer en de privéborgstellingen bij het niet terugbetalen? Zit de waarde van een bedrijf in het vijfjarenplan of in de eindwaarde na die vijf jaar - het geloof in de weg naar oneindig? Investeer je als aandeelhouder in een vijfjarenplan of in de unieke propositie van een onderneming en het geloof in de mensen die de onderneming trekken?

We houden vast aan vijfjarenplannen omdat we houden van schijnveiligheid: een mooi document dat een kader biedt en een dossier sérieux geeft. Heb je er een, neem dan tenminste de autoriteit weg die het vandaag onterecht krijgt. Ga dieper naar de essentie van markten, keuzes en mensen.