Rechts beleid is geen staatshervorming

Eerst en vooral: de socio-economische hervormingen die door de N-VA, de MR, Les Engagés, CD&V en Vooruit worden doorgevoerd zijn moedig en substantieel. De regering-De Wever hakt knopen door die al jaren niet konden worden ontward en is de meest ambitieuze regering in jaren. Die krachttoer verdient lof.

Wat wel ergernis opwekt, is de manier waarop de N-VA die socio-economische hervormingen, net als in 2014, probeert te verkopen als een staatshervorming. In zijn eerste interviews benadrukte premier Bart De Wever dat de beperking van de werkloosheidsuitkeringen in de tijd ‘de meest communautaire hervorming is die je kan doen’. De Standaard-hoofdredacteur Karel Verhoeven sprong op de kar en spreekt van ‘een Vlaams-Waalse omwenteling’.

Hegeliaanse machtsstrijd

Het zegt veel over hoe De Wever en Verhoeven, bien étonnés de se trouver ensemble, naar onze staatsstructuur kijken: als een hegeliaanse machtsstrijd tussen twee landsdelen om hun wil aan elkaar op te leggen, door iets in te voeren of het net te blokkeren. Nu zowel Vlaanderen als Wallonië rechts heeft gestemd, is de staatsstructuur in die redenering geen probleem meer: these en antithese worden synthese.

Met deze verkiezingsuitslag is het legitiem om voor rechts beleid te kiezen. Maar laat ons ernstig blijven: de institutionele problemen die van ons land een ondoorwaadbaar en onverantwoord moeras maken, blijven onaangeroerd. Ook na de regering-De Wever blijven de bevoegdheden waarvan de kosten de komende jaren bijna vanzelf met miljarden oplopen, zoals gezondheidszorg, pensioenen en defensie, allemaal op federaal niveau liggen, zonder dat de deelstaten worden geresponsabiliseerd. Een federaal begrotingstekort is en blijft zo onvermijdelijk, zelfs met de veronderstelde terugverdieneffecten van de Arizona-hervormingen.

Institutionele weeffouten

Intussen blijven de deelstaten, met dotaties die aan de index en gedeeltelijk aan de groei zijn gekoppeld, genieten van almaar groeiende inkomsten, zonder dat ze daarvoor iets moeten doen. Tenzij de federale regering de geplande tax cut doorvoert natuurlijk, want dan verliezen ze door de bijzondere financieringswet plots honderden miljoenen aan inkomsten. Eerlijk is anders, in beide richtingen.

Ook dat België in zijn geheel moet opdraaien voor het missen van de Europese klimaatdoelen door de Vlaamse regering, of dat ons land geen accurate meerjarenbegroting bij de Europese Commissie kan indienen bij gebrek aan een Brusselse regering, zijn institutionele weeffouten die niet worden aangepakt. Het is en blijft factuurfederalisme: de mogelijkheid voor overheden om de factuur van hun beslissingen naar een ander beleidsniveau door te schuiven en zo verantwoordelijkheid te ontlopen.

Ironisch genoeg is dat ook wat de beruchte beperking van de werkloosheidsuitkeringen in de tijd doet. De federale overheid bespaart doordat ze minder uitkeringen moet betalen, maar OCMW’s op lokaal niveau zullen daardoor meer leeflonen moeten bekostigen. Als de regering-De Wever die kosten niet integraal compenseert, schuift ze de factuur gewoon door naar de steden en gemeenten. Als de regering die kosten wel integraal compenseert, blijft van haar besparing niet veel over. Het moeras van onze staatsstructuur.

Op die manier ploetert ook de regering-De Wever verder. Moedig, dat wel, maar de kern van het probleem wordt nog een legislatuur langer genegeerd. Het factuurfederalisme is daarbij geen probleem van links of rechts, maar wel een democratisch probleem. Alleen een echte staatshervorming kan dat verhelpen. Voor links én voor rechts.