Peter Hinssen | Zelfs normale menselijke interactie moeten we herleren

‘De analfabeten van de 21ste eeuw zijn niet wie niet kan lezen en schrijven, maar wie niet kan leren, ont-leren en opnieuw leren’, schreef Alvin Toffler in 1970. Wat de Amerikaanse futurist toen al voorzag, voelen we vandaag intens aan. De snelheid waarmee verandering op ons afkomt, dwingt ons niet alleen tot het opnemen van nieuwe kennis, maar ook tot het loslaten van verouderde ideeën en het voortdurend vernieuwen van onze vaardigheden. Herleren vraagt niet alleen mentale lenigheid, maar ook de moed om het vertrouwde los te laten en het nieuwe te omarmen.

Of het nu gaat om technologie, werkmethoden of de manier waarop we samenwerken, in een wereld die elke dag complexer lijkt te worden is de noodzaak om flexibel en open te blijven groter dan ooit. Zelfs enkele basisvaardigheden, die we vroeger als vanzelfsprekend beschouwden, moeten we opnieuw aanleren. Niet alleen technologische kennis, maar ook diepmenselijke gewoonten en de essentie van interactie.

Bij een bezoek aan Samsung, het grootste Koreaanse technologieconglomeraat, viel in de cafetaria een schaakklok op elke tafel op. Zodra een groep plaatsnam, telde die 15 minuten af. Niet, zoals we eerst dachten, om de doorlooptijd te verhogen en zoveel mogelijk mensen snel te bedienen. Integendeel. De bedoeling was mensen aan te moedigen een kwartier rustig te blijven zitten, met elkaar te praten en te ontspannen, in plaats van haastig hun lunch te verorberen en weer aan de slag te gaan. Het herontdekken van menselijke interactie, zelfs tijdens de lunchpauze.

De pandemie heeft de sociale dynamiek op de werkvloer ingrijpend beïnvloed. Op hr-congressen de wereld rond hoor ik keer op keer hetzelfde verhaal: bedrijven hebben het moeilijk om na lange periodes van thuiswerken de interactiepatronen en communicatiestijlen opnieuw vorm te geven. De cijfers zijn schrijnend. Volgens de Amerikaanse consultant Gartner doet in de VS 30 procent van de werknemers zijn uiterste best om collega’s op kantoor te mijden. Veel werknemers zijn gewend geraakt aan alleen werken, af en toe onderbroken door een Zoom- of Teams-meeting die, zodra die eindigt, ook alle verdere interactie afsluit. Zoom uit, en weer lekker alleen aan de slag.

Vroeger dacht je weleens als een collega naar je toe kwam: ‘Hier heb ik even geen zin in’. Maar als een op de drie medewerkers actief collega’s vermijdt, is er iets meer aan de hand. Bedrijven investeren daarom almaar vaker in ‘guided collaboration’: initiatieven zonder technologie, bedoeld om medewerkers weer op een ‘normale’ manier met elkaar te leren samenwerken. Covid en de overvloed aan thuiswerk hebben ons asocialer gemaakt, waardoor we essentiële sociale vaardigheden moeten herleren.

AI-natives

Er speelt nog iets anders. Het percentage medewerkers dat een verschuiving ziet in de vaardigheden die nodig zijn voor hun werk ligt gemiddeld rond 9 procent per jaar. Tijdens covid sprong dat naar bijna 20 procent, omdat veel mensen snel digitale tools moesten leren te gebruiken. Na de pandemie zakte het percentage een beetje, maar de jongste twee jaar stijgt het weer spectaculair naar 25 en naar verwachting zelfs 30 procent. Een belangrijke oorzaak is de opkomst van AI, die niet alleen onzekerheid veroorzaakt, maar ook veel nieuwe kennis en vaardigheden vraagt.

Tegelijk hebben CEO’s torenhoge verwachtingen van AI: ze rekenen op een productiviteitsgroei van liefst 17 procent. Dat legt extra druk op medewerkers, die zich vaak niet voorbereid voelen op deze veranderingen.

Dat er een volledig AI-native generatie aankomt, verhoogt het gevoel van ongemak bij de huidige werknemers alleen maar. De nieuwe lichting van werknemers, die nu nog op de schoolbanken zit, maakt volop gebruik van AI. Met tools als 'interview co-pilot', die meeluisteren naar sollicitatiegesprekken en AI-gegenereerde antwoorden influisteren.

'Unlearn' en 'relearn' worden de kernwoorden van de toekomstige werkcultuur. Daar ligt een cruciale rol voor hr. In veel bedrijven is hr nog te transactioneel, gericht op functionele taken als administratie en loonbeleid. In onze Never Normal-tijd ligt er een gouden kans voor hr om bedrijven naar de toekomst te loodsen. Nu de relatie tussen mens en machine herverdeeld wordt, moeten nieuwe vaardigheden en competenties centraal staan.

Laten we daarbij vooral de essentiële menselijke vaardigheden niet uit het oog verliezen: empathie, communicatie en verbinding. Zodat we minder geneigd zijn interactie te vermijden. En we niet afhankelijk worden van een klokje om ons eraan te herinneren dat we met elkaar kunnen praten.