Moet ook nudge de prullenmand in?

Als u ooit in een luchthaventoilet op een vlieg in het urinoir mikte, was dat een nudge om netter te plassen. Als u ooit fruit opschepte aan een vakantiebuffet omdat het zo lekker oogde, was dat een nudge om gezonder te eten. Als u een verzekering koos voor uw huurwagen omdat die standaard in het pakket zat, was dat een nudge om een veilige financiële keuze te maken. Als u een bordje volgde om de trap te nemen in de plaats van de lift, was dat een nudge om gezonder te bewegen.

Nudges zijn gedragsinterventies die u helpen gezondere, financieel betere of milieuvriendelijker keuzes te maken. U wordt niet beloond of gestraft voor die keuze. Alleen de manier waarop de keuzemogelijkheden gepresenteerd worden, leidt ertoe dat mensen de goede optie kiezen. Meestal zijn nudges ontgoochelend triviaal, zoals een herinnering sturen voor een vaccinatieafspraak.

Richard Thaler en Cass Sunstein gaven in hun beststeller 'Nudge' in 2008 het startschot voor de wereldwijde opkomst van nudge units, kleine groepjes gedragswetenschappers die de overheid helpen maatschappelijke problemen op te lossen door nudges te ontwerpen. Richard Thalers Nobelprijs en Cass Sunsteins rol in de regering-Obama gaven nudging over de hele wereld een sterrenstatus.

Samen met collega Wouter Duyck startte ik in 2015 het vak gedragseconomie op aan de Universiteit Gent. We vroegen studenten psychologie een bekend experiment of nudge opnieuw empirisch te testen. Het resultaat was vaak bedroevend. Vrij zelden slaagden onze studenten erin de bekende effecten uit de literatuur te repliceren. Rond die tijd klonken wereldwijd ook steeds meer kritische geluiden over het nut van nudging. Zeker tijdens de coronapandemie overspeelde een aantal gedragswetenschappers zijn hand. De nudges die ze voorstelden om mensen thuis te houden, maskers te laten dragen of afstand te laten houden waren vaak kinderlijk naïef en leverden niets op.

Effectiviteit

Vorige week barstte een debat los rond de effectiviteit van nudging. Een statistische samenvatting van alle gepubliceerde studies concludeerde dat nudging wel degelijk sterke effecten heeft op keuzegedrag. Een reeks reacties van collega-wetenschappers maakte brandhout van die conclusie. Eerst en vooral is zo’n meta-analyse gedoemd tot onnozele conclusies te leiden. Je gooit alle data die je vindt, appels en peren, op een hoop en probeert de uitkomst in één getal samen te vatten. Nudges die zich richten op gezond eten komen zo in dezelfde statistiek als nudges die bedoeld zijn om mensen tijdig hun belastingen te laten betalen. Dat houdt geen steek.

Maar de kritiek ging vooral over de grootte van het effect. Die conclusie was allerminst geloofwaardig. Hoe kan dat? Is het niet gewoon een optelsom van de effecten van alle studies? Ja, maar het probleem is dat men alleen gepubliceerde studies samenvatte. Nu blijkt dat bijna uitsluitend studies gepubliceerd worden die een positief effect tonen. Publicatie bias heet dat. Studies, zoals die van onze eigen psychologiestudenten, die geen positief resultaat vinden verdwijnen in een la. Onderzoekers censureren zichzelf of tijdschriften weigeren nulbevindingen te publiceren. Daardoor hebben we een wetenschappelijke literatuur die vertekend is en geen uitspraak kan doen over de effectiviteit van nudging.

Moet nudging daarom de prullenmand in? Nee. Een andere metastudie, die alle studies uitgevoerd door twee bekende nudge units samenvatte zonder publicatie bias, geeft hoopgevender resultaten. De vraag of nudging werkt is onzinnig. Het hangt af van welk keuzegedrag je probeert te beïnvloeden. De effecten van nudging zijn wellicht kleiner en meer situatiegebonden dan vaak wordt geclaimd. Dat klinkt minder sexy dan een psychologische interventie die sterallures verwierf. Het is tijd voor bescheidenheid. Nudges zijn geen passe-partout voor elk beleidsprobleem.