Moedige journalisten

Twee dagen na het Feest van de Arbeid, op 3 mei, vindt een andere bijzondere dag plaats: de Internationale Dag van de Persvrijheid. Helaas met weinig reden om te feesten en des te meer redenen om de handen uit de mouwen te steken. Want onafhankelijke journalisten en vrije nieuwsmedia zijn op almaar meer plaatsen ongewenst.

In onze gepolariseerde democratieën richt een deel van de bevolking zich op een almaar agressievere manier tegen de vertegenwoordigers van wat ze als de regimemedia afschilderen. Maar dat is niets vergeleken met de gevaren die journalisten trotseren in autocratische landen en dictaturen. De oorlog in Oekraïne en het beklemmende patriottische discours van agressor Rusland maakt dat pijnlijk duidelijk.

Het eerste slachtoffer is de waarheid. Wie is er bang van? Doorgaans wie in een leugen leeft. Poetin, Loekasjenko, Duterte, de lijst van leiders die bij voorkeur hun eigen waarheid fabriceren is lang. De nood aan kritische en vooral moedige journalisten om leugens te ontmaskeren is groter dan ooit. Net als de nood om ze te ondersteunen.

Zweepslagen

Daarom zijn we zeven jaar geleden van start gegaan met Difference Day, een jaarlijks internationaal evenement in het teken van de persvrijheid en de vrijheid van meningsuiting in de Brusselse Bozar. In 2015 hadden we de aanslagen op Charlie Hebdo al gehad, veel ander onheil was nog onderweg.

Op die eerste editie reikten de VUB en de ULB hun eerste Difference Day Honorary Title for Freedom of Expression uit aan Raif Badawi, een Saoedische liberale blogger die veroordeeld was tot 1.000 zweepslagen en een jarenlange gevangenisstraf. Als medeoprichter van Difference Day vond ik het ontzettend belangrijk om journalisten, schrijvers of organisaties te eren.

Ik heb dat ingezien in de jaren 90 op het congres van de World Association of Newspapers and News Publishers in Moskou. Ze reikten er de Golden Pen of Freedom Award uit aan de Chinese journalist en schrijver Shi Tao.

Crimineel

De laureaat zat in de gevangenis. Zijn oude moeder kwam de prijs in ontvangst nemen. Ze zei dat ze tot dan gedacht had dat haar zoon een crimineel was. ‘Nu zie ik dat dat niet waar is. Nu zie ik dat hij goed werk doet’, zei ze, waarna ze begon te wenen.

Een kippenvelmoment en een belangrijke les. Door een prijs toe te kennen maak je duidelijk dat Badawi en alle anderen die een Honorary Title kregen aan de goede kant van de geschiedenis staan. 

Volgende week reiken we fysiek de prijzen uit, na twee online corona-edities. Een Difference Day in het teken van ‘evidence’. Wat zijn de feiten? Waar is het bewijs? Hoe komen we in de buurt van de waarheid? Het antwoord vormt de essentie van onafhankelijke journalistiek.

We reiken onze Honorary Title for Freedom of Expression uit aan twee organisaties: de Belarusian Association of Journalists, die onder Loekasjenko met een even meedogenloze versie van Poetin af te rekenen heeft, en The Fix, een internationale organisatie die steun verleent aan Oekraïense journalisten en hun nieuwsmedia.

Laat ons hopen dat de Internationale Dag van de Persvrijheid op 3 mei 2023 wat meer feest en minder tragedie zal zijn.