Het vermanende vingertje van degrowth

Een rapport van Britse en Chinese wetenschappers van de universiteiten van Exeter en van Nanjing zet de grimmige gevolgen van de klimaatopwarming nog maar eens in de verf. Tegen 2030 leven meer dan 2 miljard mensen in gebieden waar de temperaturen ‘onhoudbaar hoog’ zijn geworden. Dat houdt in dat de hitte een normaal leven zo goed als onmogelijk maakt. Tegen 2090 loopt dat volgens het rapport op tot 3,7 miljard mensen.

Veel van de hardst getroffen landen (India, Pakistan, Indonesië) liggen in Azië. Ook de nu al turbulente Sahel krijgt klappen. Nigeria, Mali en Burkina Faso vallen bijna volledig in de zone waar de ene dodelijke hittegolf na de andere zal opduiken. Het gevolg laat zich raden: een toename van het aantal klimaatvluchtelingen. Tegen het einde van de eeuw zijn tot wel een miljard mensen op de vlucht.

De beste manier om die ‘fenomenale menselijke kostprijs van falend klimaatbeleid’ enigszins te temperen is een grootscheepse reductie van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen, volgens professor Tim Lenton, de leider van het onderzoek. Dat moet de opwarming beperken tot 1,5 graad.

Onvermijdelijk komt dan de degrowth-beweging om de hoek kijken. Die pleit voor het loslaten van de focus op economische groei om de draagkracht van onze planeet te beschermen. De beweging is, geheel volgens het recept van deze fluïde tijden, geen monolithisch geheel met rigide denkbeelden. Degrowthers zijn er in alle maten en soorten. Het gaat om academici en experts die willen sleutelen aan de economische machinerie door meer rekening te houden met maatschappelijk welzijn of door het inkrimpen van schadelijke sectoren, maar ook om activisten die het hele kapitalistische systeem bij het grofvuil willen zetten, en wel nu meteen.

Schuldgevoel

Het is jammer dat vooral die laatste, erg vocale groep een groot deel van de media-aandacht opeist. Kreten die de klimaatverandering linken aan white supremacy, neokolonialisme en paternalistische machtsstructuren zijn dan wel goed voor de kijkcijfers, shares, likes en schuimbekkende commentaren op de sociale media. Maar ze dragen amper bij aan het debat of een oplossing voor het nijpende probleem.

We verliezen er cruciale tijd door. De klimaatstrijd verdraagt volgens de activisten geen pauze. Terecht. Laten we er dan ook geen eindeloze discussie met occasioneel fysiek geweld van maken.

Ja, het Westen heeft een historische verantwoordelijkheid wat de wereldwijde vervuiling betreft, en de gemiddelde ecologische voetafdruk van een westerling overtreft nog altijd ruimschoots die van de gemiddelde wereldbevolking. Maar louter schuldgevoel daarover zal maar een kleine minderheid overtuigen fors te snijden in het eigen comfort en de eigen levenskwaliteit.

Dat is niet verrassend. Haast onbeperkte mobiliteit dankzij vliegvakanties en een eigen auto, hypergoedkope kleding en andere spullen, alle dagen vlees... Het zijn enkele van de ‘verworven rechten’ die mensen in het Westen moeten opgeven. Je kan dat een first world problem noemen, maar voor veel mensen is het een fameuze inspanning en mentaliteitswijziging. We kennen al vliegschaamte en eco-anxiety, en ongetwijfeld bedenkt een gewiekste psycholoog nog wel een term voor de rouw die mensen voelen als ze moeten inboeten op comfort en levensplezier in tijden van degrowth.

Een vermanend vingertje zal niet helpen. Een positief alternatief misschien wel. Dirk Holemans, de coördinator van de denktank Oikos, spreekt daarom liever van ‘omgroei’. Geef mensen uitzicht op een rustiger levensritme, weg van de stress van nijpende deadlines, files, een falend openbaar vervoer en de scheve balans tussen werk en privéleven. Weer in samenhang met seizoenen leven, zodat we beseffen dat we niet buiten of boven de natuur staan. En vooral ook naast elkaar leven, ongeacht onze kleur of ons verleden.