Het Kraaienest | We onderschatten nog altijd hoe slecht onze industrie ervoor staat

Volkswagen, ThyssenKrupp, Bosch, BASF, Schaeffler… Een hele reeks Duitse industriële reuzen kondigde de voorbije weken herstructureringen en ontslagen aan. Ook in België was er slecht nieuws van onder meer Audi, Agfa-Gevaert en ArcelorMittal. Dat grote delen van onze industrie in moeilijke papieren zitten, is ondertussen wel bekend. Maar de ernst van de situatie wordt nog altijd onderschat.

De toegevoegde waarde van de Belgische maakindustrie ligt bijna 6 procent onder het niveau van net voor de coronacrisis. Sinds de pandemie deden in Europa alleen Finland en Estland het slechter, wat vooral te maken heeft met hun Russische afzetmarkt en de sancties tegen Rusland sinds de inval in Oekraïne. Gemiddeld nam de industriële activiteit in Europa in die periode met iets meer dan 4 procent toe.

Dat vooral de energie-intensieve industrie onder druk staat, is geen verrassing, maar ook daar wordt de situatie allicht onderschat. De toegevoegde waarde in de kunststofsector lag in 2023 19 procent lager dan in 2019. In de metaalsector was de terugval 25 procent, in de chemie zelfs 29 procent. En volgens alle indicaties zakte de activiteit in 2024 nog verder weg.

Onderzoek en ontwikkeling

De maakindustrie is in ons land goed voor maar 12 procent van de totale economische activiteit, maar speelt een cruciale rol via haar impact op innovatie, export, productiviteit en zelfs de duurzame transitie. Sinds 2010 is de maakindustrie verantwoordelijk voor 55 procent van de bedrijfsuitgaven voor onderzoek en ontwikkeling. De industrie hoort ook bij de sectoren die voorop lopen in de uitrol van artificiële intelligentie in de bedrijfsactiviteiten.

Daarnaast is de sector een motor voor de productiviteit. In 2023 lag het productiviteitsniveau in de maakindustrie 53 procent hoger dan in de rest van de (niet-financiële) economie. En de voorbije jaren was de industrie goed voor iets meer dan de helft van onze uitvoer - de rest was vooral handel, met allicht een lagere toegevoegde waarde.

Ten slotte speelt de industrie ook een belangrijke rol in de duurzame transitie. Sinds 2008 nam de uitstoot van broeikasgassen in de industrie met 30 procent en in de elektriciteitsproductie met 34 procent af. In de rest van de economie bleef die daling beperkt tot 12 procent.   

Energiehandicap

Vooral door de belangrijke energiehandicap - waarbij de energieprijzen in Europa veel hoger liggen dan in de rest van de wereld - staat de toekomst van de industrie in ons land op het spel. Investeringsbeslissingen die de toekomst van de sector bepalen, worden nu herbekeken. Als de komende jaren belangrijke delen van de maakindustrie verdwijnen, zal dat nefaste implicaties hebben voor onze economie, maar vooral voor ons potentieel om extra welvaart te creëren.

De beleidsmakers moeten dringend aan de bak om de vele handicaps die de sector overschaduwen (loonkosten, energie, vergunningen, regulering…) zoveel mogelijk weg te werken. Onze toekomstige welvaart en de capaciteit om onze welvaartsstaat overeind te houden, hangen ervan af.