Groene opjutters

Decennialang waren de groenen in Duitsland de opjutters en opschudders van het politieke establishment. Inmiddels zijn ze zelf het establishment, en verbaast het alleen nog mensen buiten Duitsland dat de kans reëel is dat de volgende bondskanselier Annalena Baerbock van de Groenen kan zijn.

Vooral buitenlandse experts keken de afgelopen weken met verbazing naar de politieke ontwikkelingen in Berlijn. Eerst was er de nominatie van Armin Laschet - niet per se een stemmenkanon - en niet de favoriet Markus Söder bij de CDU. Dat nominatieproces ging gepaard met veel interne ruzie, scherpe ellebogen en een kleine politieke coup. Duidelijk werd dat de CDU niet voorbereid is op een post-Merkeltijdperk.

Een dag eerder was het tegenovergestelde gebeurd. Annalena Baerbock werd voorgedragen als kanselierskandidaat voor de groenen. Zij versloeg Robert Habeck, de coleider van de partij, maar dan zonder zichtbare ruzie voor de buitenwereld. Sindsdien daalt de CDU verder in de peilingen en staan de groenen als potentieel sterkste partij aan de top.

Een sensatie? Nee. De groenen hebben in de afgelopen 40 jaar de opmars gemaakt van een activistische partij tegen de wapenwedloop en kernenergie naar een coalitiepartner in de bondsregering tussen 1998 en 2005 en het minister-presidentschap in de auto-industriedeelstaat Baden-Württemberg. Anders dan de groenen in andere Europese landen hebben de Duitse groenen ervaring in de uitvoerende macht en hebben de fundi’s en de realo’s, met een blik op het hogere doel van regeren, de strijdbijl begraven. Veel fundi’s met radicalere linksgeoriënteerde ideeën hebben de partij inmiddels verlaten.

Weggevijld

Inhoudelijk zijn de groenen eigenlijk nauwelijks veranderd. 'Klimaatcatastrofe' en 'groene weiden/geen betonwoestijnen' waren al 1991 slogans bij partijcongressen. Alleen de scherpe kantjes, zoals een verplichte Veggie Day (campagne 2013), zijn inmiddels weggevijld. Nog steeds worden de groenen achtervolgd door het imago van moraalridder, die niets liever wil dan oer-Duitse verworvenheden afschaffen, zoals de curryworst en het snel rijden op de snelweg.

Het succes van de groenen is dus niet zozeer het gevolg van de verandering van de partij, maar van de verandering van de maatschappij. De klimaatverandering, de verduurzaming en een progressief economisch beleid gericht op investeringen en (deels) hogere belastingen, dat zijn allemaal thema’s die in het midden van de maatschappij zijn beland, in ieder geval bij dat gedeelte dat in steden leeft. Rond 60 procent van de Duitsers geeft aan zich te kunnen voorstellen op de groenen te stemmen.

Met Baerbock sturen de groenen een nieuwe, relatief jonge en onervaren kandidaat in de race voor het kanselierschap. Ook de Duitse politiek draait steeds meer om personen. De groenen hebben dat begrepen en hebben een programma opgesteld dat hen als het ‘origineel’ en niet als de kopie positioneert bij de politieke vraagstukken van dit moment, voorzien van een passende kandidaat. Dat kunnen de andere partijen niet zeggen. Het is wel te vroeg om te zeggen of dat volstaat om in september echt de verkiezingen te winnen. De snel rijzende en weer vallende ster van Martin Schulz (SPD) in de verkiezingen van 2017 blijft een waarschuwing voor elke kanselierskandidaat.

Carsten Brzeski

Hoofdeconoom ING Duitsland