Door uitblijven federale regering schieten we onszelf in de voet

Het lijstje van redenen waarom we het best zo snel mogelijk een federale regering vormen, dikt aan. Terwijl het deze zomer alleen ging over het dichten van de vertrouwenskloof met de politiek door snel te schakelen, kwam er vorige maand ook het begrotingstekort bij.

Ondertussen zitten we namelijk op het Europese strafbankje en misten we de deadline van 15 oktober om een begrotingsplan in te dienen. We kregen wegens de regeringsformatie weliswaar uitstel, maar als we met de voeten van de Europese Commissie blijven spelen, missen we de flexibiliteit die werd ingebouwd in haar nieuwe begrotingsregels. In plaats van een hervormingstraject van zeven jaar moeten we in dat geval 28 miljard euro besparen in vier jaar. Een loodzware opdracht, die we kunnen verlichten door maatregelen op te nemen in het regeerakkoord waarom Europa al jaren vraagt, zoals productieve investeringen, houdbare pensioenen en een fiscale hervorming.

Dergelijke maatregelen kunnen de Commissie net overtuigen om uit te wijken naar een traject van zeven jaar, zodat de jaarlijks te besparen bedragen lager uitkomen. Maar ook op middellange termijn wordt de opdracht op die manier eenvoudiger. De grootste kostenpost in de nabije toekomst zit hem namelijk in de vergrijzing, waar pensioenen aangepast aan de levensverwachting logischerwijs een mouw aan passen. Ook een productievere economie levert meer overheidsinkomsten op, en vermindert de nood aan verdere besparingen.

Door nog meer tijd te verliezen riskeren we onszelf met andere woorden in de voet te schieten. De totale overwinning van Donald Trump en zijn Republikeinen zet die redenering nog meer in de verf, wat opnieuw via de EU-instellingen zal doorsijpelen naar het federale beleidsniveau. Het gaat dan niet enkel meer om de begroting, maar om het hele beleidspalet. Want zoals de voormalige Italiaanse premier Mario Draghi het recent beschreef in een rapport over de achterblijvende Europese concurrentiekracht, zitten we op alle cruciale vlakken in de problemen.

Te weinig dynamiek

De internationale handel vertraagt, geopolitieke verhoudingen verschuiven en technologische vooruitgang versnelt. Met een open economie is Europa daar bijzonder kwetsbaar voor. De waarde van onze totale invoer en uitvoer komt neer op zo’n 50 procent van het totale bruto binnenlands product (bbp), veel meer dan in China (37%) of in de VS (27%). In Duitsland schiet dat cijfer tot 90 procent, of zelfs tot 175 procent in België of Nederland.

Daarnaast kampen Europese bedrijven sinds de energiecrisis met hogere energiekosten dan die in de VS en China en lopen we al jaren achter bij het ontwikkelen van nieuwe technologieën. Slechts vier van de grootste vijftig technologiebedrijven ter wereld zijn Europees, wat duidt op een gebrek aan dynamiek in de technologische sector. Innovatieve bedrijven ondervinden nog altijd te veel obstakels om op te schalen in een te gefragmenteerde Europese interne markt. Tot slot voldoen slechts tien lidstaten aan de NAVO-vereiste om minimaal 2 procent van het bbp aan defensie te besteden, waardoor Europa kwetsbaarder wordt voor toenemende veiligheidsrisico's.

Goedkope Chinese importeurs

Het blijft afwachten hoeveel van Trumps verkiezingsprogramma zal worden uitgevoerd, maar hogere importtarieven lijken een zekerheid. Dat zal alleen maar meer druk zetten op onze bedrijven, die minder zullen kunnen uitvoeren naar de VS en een nog scherpere strijd gaan moeten voeren met goedkope Chinese importeurs. En of Trump de NAVO zal willen versterken door van haar bondgenoten meer bijdragen te eisen of die net zal ondergraven, de nood aan bijkomende investeringen is onafwendbaar. Een kwestie van tijd, met andere woorden, totdat de Europese Commissie ook objectieven voor het defensiebudget of overheidsinvesteringen in een gunstig ondernemingsklimaat gaat inschrijven in haar directieven. Op beide vlakken presteert België ondermaats, en kan een ambitieuze regering enkel maar scoren.

Geschiedenisboeken gaan voorbij aan de waan van de dag, maar onthouden des te meer wie zich uiteindelijk ontpopte als staatsman. Iedereen is ondertussen benieuwd wie het zal zijn.