Denk het ondenkbare

We schrijven december 2016. In de Verenigde Staten heeft een megalomane realityster zonet de Amerikaanse presidentsverkiezingen gewonnen en enkele duizenden kilometers verderop hebben de Britten een punt gezet achter een 47-jarige haat-liefderelatie met de Europese Unie.

Ik kijk op van mijn notitieboekje en kijk zenuwachtig naar de moderator. Heeft hij mij nu net een vraag gesteld of niet? We bevinden ons in het prachtige La Mamounia-hotel in Marrakesh, te midden van de Atlantic Dialogues. De internationale conferentie lokt jaarlijks enkele honderden bedrijfs- en regeringsleiders van over heel de wereld naar Marokko om over de toekomst van het Zuiden te filosoferen. Terwijl ik haastig door mijn notitieboekje blader, verblinden vier felle spotlights en een half dozijn camera’s mijn zicht. Wat was de vraag ook al weer?

Ik besluit de vraag te negeren en begin een tirade over het gebrek aan mondiaal leiderschap. ‘Het is de fout van de aanwezigen in de zaal dat we nu plots opgescheept zitten met Trump en de brexit. Mochten de aanwezige leiders wat meer jonge mensen mee laten beslissen in hun bedrijven, partijen en organisaties, dan zouden we nooit in deze situatie zijn beland.’ Stilte in de zaal.

‘Een decennialange ervaring op het hoogste niveau staat niet altijd garant voor sterk leiderschap. Wie van de aanwezigen heeft de brexit zien aankomen, Trump, de financiële crisis van 2008, de Russische inval in de Krim of de Arabische Lente?’ Applaus.

Mijn bijdrage aan het slotdebat was niet bepaald wereldschokkend, maar mijn geïmproviseerde pleidooi voor meer jong bloed op alle bestuursniveaus leverde me de sympathie op van het publiek en de moderator, BBC World-coryfee Nik Gowing. Gelukkig, wist Nik me die avond in de coulissen nog te vertellen, was ik niet de enige die al eens durft te improviseren op belangrijke momenten.

Versnellende wereld

Tussen 2014 en 2018 interviewden Gowing en Chris Langdon (Oxford Research Group) wereldwijd honderden CEO’s en toonaangevende politici voor hun boek 'Thinking The Unthinkable'. In het boek gaan de auteurs op zoek naar de reden waarom zoveel leiders niet meer opgewassen zijn tegen de vele uitdagingen van de immer versnellende wereld.

Waarom slagen wereldleiders er niet in oplossingen te vinden voor globale uitdagingen? Waarom krijgen bedrijfsleiders geen greep op de digitale transformatie? Welke zwarte zwanen kunnen de wereldeconomie op elk moment kelderen? Hoe kunnen leiders zich voorbereiden op onverwachte schokken?

Hun onderzoek, dat vooral steunt op talloze gesprekken off the record met global executives, schetst een ontluisterend beeld van de mondiale bestuurselite. Velen geven aan zich overweldigd te voelen door de snelheid waarmee de systemische schokken elkaar opvolgen. Ze voelen zich onzeker en machteloos over de overlevingskansen van hun organisaties en durven geen moeilijke knopen door te hakken uit angst fouten te maken.

Risicoaversie, groepsconformiteit en lethargie blijken endemisch op alle bestuursniveaus. Veel leiders zijn zeer goed geïnformeerd over de vele disrupties die om de hoek schuilen, maar blijven bewust selectief blind. Wie te veel zaken in vraag stelt of het over een andere boeg wil gooien, riskeert zijn carrière. Een fenomeen dat de auteurs ‘executive myopia’ noemen.     

De auteurs besluiten hun boek met de sombere vaststelling dat het conformisme dat de huidige generatie leiders naar de top bracht hen diskwalificeert voor leiderschap in de 21^ste eeuw. De komende jaren worden we overrompeld door systeemschokken; deglobalisering, klimaatopwarming, automatisering, vergrijzing, toenemende ongelijkheid, cyberoorlogen, de opkomst van het Oosten, en de proliferatie van het populisme en het internationaal terrorisme.

Onzekere tijden en complexe mondiale vraagstukken vereisen creativiteit, scenariodenken en disruptieve oplossingen. Het afgelopen jaar moesten we steevast vaststellen hoe beleidsmakers wereldwijd achter de feiten aanliepen in de strijd tegen de Covid-19-pandemie. Wie geen lessen trekt uit de fouten van het afgelopen jaar, is een vogel voor de kat.

Een van de grootste naoorlogse Belgische politici zei ooit: ‘Je moet de problemen pas oplossen als ze zich stellen.' Dat adagium gaat vandaag niet meer op. Wie de turbulente jaren 20 wil overleven, bereidt zich het best voor op het ondenkbare.

Youssef Kobo

Managing director van A Seat At The Table