De tijd van de saaie Duitse politiek is voorbij

In 33 jaar Wiedervereinigung is veel gebeurd om Ost en West naar elkaar te laten toegroeien, maar helemaal verdwenen zijn de verschillen, economisch, cultureel en politiek, niet. In peilingen deze week bleek de extreemrechtse partij AfD in drie Oost-Duitse deelstaten de grootste partij. Haar succes weerspiegelt niet alleen een afwijzende houding tegenover vreemdelingen, maar veeleer frustratie met de nationale politiek. Het gevoel politiek en economisch in de kou te staan. Machteloosheid.

De gevestigde partijen in Berlijn weten nog altijd niet hoe ze moeten omgaan met de opmars van de AfD, waarover ze uitsluitend in termen van nazi’s en xenofoben denken. Hun enige strategie is een cordon sanitair en wat pogingen om met rechtse praat kiezers af te snoepen.

De AfD wordt vooral als een Oost-Duits probleem neergezet. Bij de verkiezingen in Beieren en Hessen op 8 oktober zal duidelijk worden hoeveel garen de AfD in West-Duitsland spint bij het onduidelijke regeringsbeleid in Berlijn en het permanente geruzie in de coalitie. De vraag is niet of de AfD stemmen wint, maar hoeveel.

Deelstaatverkiezingen in Duitsland worden altijd beïnvloed door zowel regionale als nationale thema’s. In Beieren trekken de affaires rond Hubert Aiwanger, de lijsttrekker van de partij Freie Wähler, veel aandacht. Nadat bekend was geworden dat hij als scholier naziflyers had gepubliceerd, werd Aiwanger bijna uit de deelstaatregering gezet.

Ook dagelijks goed voor krantenkoppen is Nancy Faeser, de minister van Binnenlandse Zaken die in Hessen lijsttrekker is voor de SPD. Faeser staat onder druk omdat ze in Berlijn aanblijft als nationaal minister terwijl ze - midden in een door de krant Bild opgepookte hetze over haar immigratiebeleid - campagne voert in Hessen.

Wat staat nog meer op het spel? Twee jaar voor de volgende Bondsdagverkiezingen is achter de schermen de strijd al losgebarsten over de kanselierskandidaat van de christendemocraten, op kop in de peilingen. Om in de race te blijven moet de Beierse minister-president Markus Söder hopen op een overwinning van zijn CSU volgende week. Zowel Hessen als Beieren heeft een christendemocratische minister-president. Die behouden is cruciaal voor de oppositie van CDU/CSU.

Tot slot is er nog de liberale FDP. Sinds die partij samen met Olaf Scholz' sociaaldemocratische SPD en de groenen toetrad tot de federale verkeerslichtcoalitie, heeft ze elke deelstaatverkiezing verloren. Meestal haalde ze zelfs de kiesdrempel niet. Als die trend doorzet, zullen de spanningen in de Bondsregering nog toenemen.

De tijd van de rustige of zelfs saaie Duitse politiek is voorbij.