Confederale voorspelbaarheid

Sindsdien strijden de francofone Brusselaars om van hun stad een gewest ‘à part entière’ te maken. Vanuit Vlaanderen bekijkt men dat elan met enig wantrouwen, zeker sinds het ontstaan van de Fédération Wallonie-Bruxelles. Die naamsverandering van de Communauté Française was volkomen ongrondwettelijk, maar dat zal de politieke klasse blijkbaar een zorg zijn. Het blijft merkwaardig dat er nauwelijks Vlaams protest tegen die eenzijdig Franstalige demarche was. Ik stelde toen voor om hetzelfde te doen en de ‘Federatie Vlaanderen-Brussel’ op te richten. Zoveel branie had de Vlaamse regering niet helaas.

Nu pookt de N-VA met electorale ijver het communautaire vuur weer aan. In een doorwrocht essay herhaalt N-VA-voorzitter Bart De Wever zijn visie op de toekomst van dit land als een Confederatio Belgica: een beleefd nabuurschap van twee gewesten die zo weinig mogelijk gemeenschappelijk doen. Aan Franstalige kant wordt dat confederale ideaal niet geheel ten onrechte gezien als een nauwelijks verdoken onafhankelijkheidsstreven van Vlaanderen.

Toch is al lang geweten dat België al een confederaal land zou zijn, als Brussel er niet was. Die eeuwige twistappel maakt elk gesprek over een verdere staatshervorming aartsmoeilijk. Dat hebben de Vlamingen in de eerste plaats aan zichzelf te danken, door het aanvaarden van Brussel als een derde gewest. Enige logica van goed bestuur was er niet om een gewestelijk statuut te geven aan een stad met toen amper 1 miljoen inwoners, terwijl Brussel gespaard bleef van de gemeentelijke fusies die elders in het land plaatsvonden. Men had toen de Brusselaars voor de keuze kunnen stellen: als ze echt een gewest wilden vormen, dan moesten de 19 lokale bastions verdwijnen. Maar dat gebeurde niet. Niets werd afgeschaft, er kwam gewoon een structuur boven op de oude, met extra mandaten voor de politieke klasse.

Bijna dertig jaar na de oprichting van het Brussels Gewest is de stad in die mate veranderd dat het plan van de N-VA haast oubollig overkomt, alsof de partij is blijven steken in een institutionele visie op een stad die niet meer bestaat. Bart De Wever stelt voor om het beheer van alle persoonsgebonden materies van de Brusselaars over te dragen aan de Vlaamse en de Waalse deelstaat, waarbij de inwoners een keuze moeten maken tussen beide. Dat komt neer op het creëren van een subnationaliteit. Zo’n opsplitsing zou verdedigbaar geweest zijn in een tijd dat Brussel de stad was van twee gemeenschappen, de Vlamingen en de Franstaligen. Dat is in 2017 enigszins anders: in de stad zijn 183 nationaliteiten thuis en in meer dan 60 procent van de gezinnen wordt een andere taal dan Frans of Nederlands gesproken. Dat men in die superdiverse stad zou moeten kiezen tussen een Vlaams en een Waals systeem is behoorlijk absurd.

Het enige resultaat van de N-VA-voorstellen is dat ze een ideaal alibi bieden aan Franstalige politici die niet inzitten met behoorlijk bestuur en te allen prijze hun machtsbasis willen behouden. Ze kunnen nu elk voorstel voor verandering verdacht maken als deel van de verborgen Vlaams-nationalistische agenda: wie pleit voor een efficiëntere structuur van Brussel met minder sterke gemeenten, een eengemaakt OCMW, één politiezone en een sterk gewestelijk bestuur wordt weggezet als een compagnon de route van De Wever. Dat was voorspelbaar en het is daarom dubbel jammer dat de voorstellen van de Vlaams-nationalisten niet creatiever en verrassender zijn.