Carsten Brzeski | De Duitse kiezer verdient meer eerlijkheid

Ruim 40 jaar geleden, midden in de Koude Oorlog, na hoge inflatie en oliecrisissen, ging Duitsland net als vandaag door een dal van structurele economisch zwakte. Ook toen bracht de liberale FDP de Bondsregering ten val. De economische opvattingen van sociaaldemocraten en liberalen pasten niet meer bij elkaar. Op de dag na de daaropvolgende verkiezing, die het tijdperk van de christendemocraat Helmut Kohl inluidde, debuteerde de band Geier Sturzflug op de televisie. Met welk lied? 'Bruttosozialprodukt' (bruto binnenlands product), over economische groei.

Ik heb geen idee welke liedjes de partijmedewerkers in hun hoofden hadden bij het opstellen van de verkiezingsprogramma’s die deze week naar buiten kwamen. Anders dan in de afgelopen 20 jaar staat de economie centraal in de campagne voor de verkiezingen in februari. Alle partijen willen de belastingen verlagen. Voor bedrijven, voor mensen met lage en gemiddelde inkomens, maar ook voor de horeca. Ook de elektriciteitsbelasting en de netwerktarieven worden verlaagd bij de meeste partijen, om burgers en bedrijven te helpen.

Het grootste verschil zit traditioneel in de prioriteiten. De christendemocratische CDU en de FDP leggen de nadruk op lastenverlichtingen voor bedrijven en mensen met hogere inkomens, de sociaaldemocratische SPD en de Groenen mikken meer op de lage en gemiddelde inkomens. In andere woorden: een herhaling van de strijd tussen Donald Trump en Kamala Harris in de VS. 

Onafwendbare catastrofe

De voorstellen gaan in de richting van wat Duitsland nodig heeft, zeker in combinatie met de onvermijdelijke afbouw van de bureaucratie, die natuurlijk ook alle partijen voorstellen. Bieden de verkiezingsprogramma’s dan de grote doorbraak? Nee, nog niet. Ze blijven ervan uitgaan dat het huidige industriële model opgeknapt of refurbished kan worden. Nog erger is de terughoudendheid of categorische weigering om de echt pijnlijke boodschap over te brengen aan de kiezer: dat het pensioenstelsel en de overheidsfinanciën onhoudbaar zijn.

Geen van de vier partijen die kans maken om in de regering te komen stelt voor om de pensioengerechtigde leeftijd te verhogen. Gezien de versnellende vergrijzing en de kosten voor het Duitse pay-as-you-gostelsel - de huidige werkenden betalen de huidige pensioenen - lijkt een catastrofe dan ook onafwendbaar. Ook over de financiering van de vele plannen wordt gezwegen. Volgens het Duitse onderzoeksinstituut IW zit in de plannen van alle partijen een financieringsgat: 30 miljard euro bij de SPD, 48 miljard bij de Groenen, 89 miljard bij de CDU en 138 miljard bij de FDP.

Terwijl de SPD en de Groenen hun plannen willen financieren met flexibilisering van de schuldenrem - een grondwettelijke bepaling die moet vermijden dat de begroting ontspoort - en een nieuw investeringsfonds, willen de CDU en de FDP niet morrelen aan de regel. Hoe zij de financiering van hun plannen dan sluitend willen maken, blijft onduidelijk. Maakt de nieuwe Bondsregering van Duitsland opnieuw een trotse adelaar of stort de gier zich op de laatste resten?

La La Land

Zo lijkt de verkiezingscampagne toch een herhaling van die van 2021. Toen wilden alle partijen met spoed de groene transitie voor elkaar krijgen. Ze spiegelden kiezers een groen La La Land voor, waarin de transitie alleen maar voordelen bood en geen kosten of verliezers kende. We wisten toen eigenlijk al beter. 

Vervang nu ‘groene transitie’ door ‘algemene economie’ en we zitten in de herhaling. Een campagne met voorstellen voor een modernisering van de economie zonder pijn en zonder kosten. De Duitse kiezer verdient meer eerlijkheid.

Het lied van Geier Sturzflug ('de stortvlucht van de gier') ging over gezamenlijk de handen uit de mouwen steken om de economie weer vlot te trekken. De tijd is rijp om de plaat weer uit de kast te halen