Campagnewatcher | Het einde van de free lunch

Een maand voor de verkiezingen heeft het Planbureau voor de tweede maal zijn doorrekening van de maatregelen in de verkiezingsprogramma’s gepubliceerd. De nadruk ligt op de impact van elke maatregel op de overheidsfinanciën (de directe kosten of opbrengst) en de verwachte effecten op tal van economische en sociale indicatoren. Het doel is een objectieve vergelijking van de partijprogramma's.

De berekening van de effecten is een omvangrijk werk, al wordt dat tot op zekere hoogte beperkt. Zo diende elke partij een selectie van 30 plannen voor te dragen waarvoor de berekeningen werden uitgevoerd. Bovendien moest elk daarvan passen in de respectieve bevoegdheden van de federale overheid, de gewesten en de sociale zekerheid.

Wegens de grote aandacht voor de lamentabele Belgische overheidsfinanciën was het uitkijken naar de ramingen van de budgettaire impact van de partijstandpunten. België kent niet alleen een zeer hoge schuldgraad en een groot begrotingstekort (respectievelijk 105,2% en 4,6 % van het bruto binnenlands product), maar moet ook nog dit jaar een groeipad voor overheidsuitgaven, investeringen en hervormingen indienen. Vanaf 2025 moet België onder Europees toezicht een meerjarig traject van schuldreductie en duurzame groei volgen.

De ramingen van het Planbureau zijn niet rooskleurig. Europa vraagt dat de lidstaten hun overheidstekort beperken tot 3 procent van het bbp en de nieuwe begrotingsregels eisen dat landen met een hoge schuld hun schuldgraad jaarlijks met 1 procent doen dalen. Bij ongewijzigd beleid ziet het Planbureau België in 2029 afkloppen op een schuldgraad van 116,8 procent en een begrotingstekort van 5,6 procent, een duidelijke verslechtering.

Een drastische ommekeer van het begrotingsbeleid dringt zich op. In maart adviseerde de Hoge Raad van Financiën twee begrotingstrajecten, die tegen 2029 tot een schuldgraad van 102 procent kunnen leiden. Een dergelijke schuldafbouw zou blijk geven van een geloofwaardig traject van schuldvermindering op middellange termijn. 

Keuzes en creativiteit

De combinatie van de vele maatschappelijke noden (pensioenen, gezondheidszorg, invaliditeit, defensie…) en de vereiste budgettaire sanering zal onze politici tot keuzes en creativiteit dwingen. Bijkomende uitgaven dienen meer dan gecompenseerd te worden met grotere ontvangsten of besparingen. Een free lunch zit er helemaal niet meer in.

Toch zie je dat niet weerspiegeld in de doorrekening. Integendeel, als de gezamenlijke impact van de partijstandpunten wordt bekeken, komt geen enkele partij in de buurt van het geadviseerde cijfer van 102 procent. De N-VA komt er het dichtste bij, met een tekort van 3,6 procent en een schuld van 108,7 procent in 2029, gevolgd door de PS met 4,5 procent en 114,5 procent.

Meer nog, voor enkele partijen levert de doorrekening cijfers op die nog slechter zijn dan die bij ongewijzigd beleid. Dat is het geval voor het Vlaams Belang, de MR, DéFI en CD&V. De andere Vlaamse partijen (Groen, de PVDA, Open VLD en Vooruit) doen het wel beter dan de 116,8 procent bij ongewijzigd beleid.

Uiteraard zijn dat maar simulaties op een deel van de partijprogramma’s, maar de cijfermatige vergelijking stelt de zaken wel op scherp. Los van de relatieve posities van de partijen dringt de vraag zich op welke plannen ze naast die 30 punten kunnen voorleggen om wel in de buurt te komen van begrotingstrajecten die compatibel zijn met de nieuwe Europese begrotingsregels.

Tot de verkiezingen van 9 juni bekijken de campagnewatchers Selien De Schryder en Laura Jacobs afwisselend de politieke actualiteit.