Verontwaardiging over Spaans politiegeweld is selectief

De Spaanse oproerpolitie ging afgelopen zondag hardhandig tekeer in Catalonië. Velen keurden het geweld af. Het geweld was des te schokkender omdat het lijkt te gaan om onschuldige activisten die enkel hun opinie willen uiten.

Dat is echter maar schijn omdat het een illegaal referendum betrof, niet een of andere betoging. En een referendum is niet onschuldig in een democratie. Dat betekent niet dat de Spaanse politie dan maar buitensporig veel geweld mag gebruiken. Maar dát de politie geweld gebruikte, was in dit geval wel toegestaan. Als je deelneemt aan een illegale, aangekondigde massale actie is de kans groot dat de overheid oproerpolitie inzet om dat - desnoods hardhandig - te verhinderen.

Zet je als activist toch door met de illegale actie, dan impliceert dat een keuze om proportioneel geweld te ondergaan. En dat de oproerpolitie vaak disproportioneel te werk lijkt te gaan, is niet enkel in Spanje het geval, maar volgens mij ook in België, hoewel ik daar enkel anekdotisch bewijs voor heb.

Niet onbelangrijk is het feit dat de Catalaanse slachtoffers de keuze hadden om het Spaanse politiegeweld te ontlopen. Ze hadden gehoor kunnen geven aan de politie om de stemlokalen te verlaten.

De meeste slachtoffers van politiegeweld hebben echter niet de keuze om het geweld te vermijden. In 2011 werd een Griekse activiste in Brussel hardhandig opgepakt en geboeid aan de kant gezet. Een politieman trapte haar vervolgens keihard in het gezicht. Enkel doordat het toevallig gefilmd werd, kwam er een proces, waarbij de dader opschorting van straf kreeg. De verontwaardiging over de opschorting bleef uit.

Verontwaardiging

In 2012 maakte John Vandaele voor Mo Magazine een reportage over onnodig politiegeweld door een aantal agenten van de Brusselse politie. Hij verzamelde getuigenissen van slachtoffers, vaak mensen van vreemde origine, en sprak met mensen uit het veld. Het gaat om schrijnende gevallen waarbij individuen zonder goede reden hardhandig worden opgepakt, geslagen en vernederd. De commissaris van Molenbeek en het comité P ontkenden de problematiek niet. Maar geen enkel medium pikte het op. De verontwaardiging bleef uit.

In 2010 vond Jonathan Jacob de dood nadat een bijzonder bijstandsteam in zijn cel was gepasseerd. De zaak haalde een paar keer de pers toen de vader de gewelddadigheid van de politie aankloeg, maar er volgde geen brede verontwaardiging over het politiegeweld. Pas een paar jaar later, nadat een VRT-reportage politiebeelden van de raid had getoond, ontstond er brede verontwaardiging over de zaak. De daders werden in 2015 veroordeeld en de straf werd in beroep bevestigd.

In een opiniestuk klaagde John Vandaele de selectieve verontwaardiging aan: voor hem was het geval-Jacob geen alleenstaand, uitzonderlijk voorbeeld van geweld, maar paste het in een breder patroon. Politiegeweld is veel wijder verspreid dan men vaak wil aannemen.

Het zijn verschillende voorbeelden van onnodig politiegeweld, vaak onzichtbaar en gericht tegen machteloze individuen, waardoor de impact op de slachtoffers des te groter is. De bijgaande grafiek toont de evolutie van het aantal klachten over politiegeweld sinds 2010. Op basis van die cijfers zijn er geen indicaties dat het politiegeweld de voorbije zeven jaar significant gedaald is. Het is in ieder geval geen thema in de Belgische publieke opinie. Tenzij de voorbije dagen dan, als het elders gebeurt.

Dit is geen poging om het Spaanse politiegeweld te minimaliseren, maar wel om al het onnodige en disproportionele politiegeweld ernstig te nemen en luid en duidelijk af te keuren. Ook bij ons. Ook - nee, voorál - wanneer het minder zichtbaar is en gericht op individuen of kleine groepjes mensen.