Je kan België niet zomaar vergelijken met Nederland

Door Andreas Tirez, kernlid van de denktank Liberales. Blogt op Economieblog.be

Luc Coene, de voormalige gouverneur van de Nationale Bank, deed onlangs in een De Tijd-interview nog eens de oproep om dringend te besparen in de sociale zekerheid. Om zijn betoog kracht bij te zetten vergeleek hij het Belgische overheidsbeslag met dat van Nederland. Met een kloof van 8 procentpunten van het bbp in het nadeel van België was het voor Coene duidelijk: België heeft een inefficiëntieprobleem, en Nederland lijkt weer het gidsland.

Op het eerste gezicht lijkt dat overduidelijk, maar een vergelijking die iets meer in detail gaat nuanceert dat sterk. De bijgaande figuur geeft de overheidsuitgaven van België en Nederland voor 2014, opgedeeld in tien domeinen. Het overheidsbeslag van België was in 2014 bijna 9 procentpunt hoger dan in Nederland, nog iets hoger dan Coene vooropstelde dus. Drie domeinen springen in het oog: de sociale bescherming, de algemene publieke diensten en economische zaken. Voor gezondheidszorg is het overheidsbeslag in België en Nederland nagenoeg gelijk.

Als de uitgaven voor sociale bescherming meer in detail bekeken worden (ook te vinden in de OESO-databanken), dan blijkt België vooral meer uit te geven voor pensioenen: 10,8 procent van het bbp tegenover 6,9 procent in Nederland, of bijna 4 procentpunten verschil.

Dat hoeft geen verrassing te zijn. Naast de grote overheidsschuld is de veel te korte loopbaan het grote probleem in België . Het opkrikken van de pensioenleeftijd is dan ook een van de grootste uitdagingen. Maar de pensioenleeftijd verhogen, is een werk dat in stapjes gaat. Drastisch besparen op pensioenen is moeilijk haalbaar, maar ook onwenselijk. Men kan de bestaande pensioenen, die al relatief laag zijn, niet zomaar verlagen zonder sociale drama’s te veroorzaken.

Bovendien is de kloof in de pensioenuitgaven veel kleiner dan deze cijfers tonen. In Nederland worden immers ook veel privé-uitgaven voor pensioenen gedaan, omdat ze een heel ander pensioenstelsel hebben. Als je dat meetelt verkleint de kloof tot minder dan 1 procentpunt.

Beleid

Een andere post zijn de algemene publieke diensten, zeg maar de administratie. Hier is de kloof met Nederland 3,2 procentpunten, maar daar zitten 1,7 procentpunten meer rente-uitgaven tussen. Ook hier kan je de huidige Belgische overheid moeilijk met de vinger wijzen, want de hogere overheidsschuld is vooral een gevolg van het beleid in de jaren 70 en 80.

De overige meeruitgaven betreffen basisonderzoek en ‘algemene diensten’, beide goed voor 0,8 procentpunt meeruitgaven. Die verschillen verklaren vergt meer analyse. Feit is wel dat Nederland minder kosten heeft aan ambtenaren, maar dat de overheid wel meer werk uitbesteedt.

Ten slotte is er de post ‘economische zaken’, waar België met 2,8 procent van het bbp fors meer uitgeeft dan Nederland. Hier is de boosdoener vooral de bedrijfssubsidies die België geeft, goed voor ruim 2 procentpunten meer dan Nederland. Dat zijn in grote mate subsidies aan bedrijven zoals kortingen op de RSZ en voor dienstencheques; niet zozeer de overheid werkt dus met dit geld. Maar zal besparen op bedrijfssubsidies het begrotingstekort verkleinen? Immers, indien deze subsidies afgeschaft worden, moeten ze wellicht gecompenseerd worden door een algemene lastenverlaging, zoniet wordt ondernemen veel sterker belast.

Wat op het eerste gezicht dus een grote kloof lijkt, blijkt meer in detail vaak goed verklaarbaar, door het soort pensioenstelsel of de schulderfenis uit het verleden. De bedrijfssubsidies verminderen zou dan weer wel het overheidsbeslag aanzienlijk kunnen doen dalen. Echter niet zozeer het begrotingstekort, want de lagere subsidies zouden moeten gecompenseerd worden door lagere algemene lasten.

De enige post die in deze korte analyse vragen oproept, zijn de hoge kosten van de algemene diensten, maar ook daar gaat het ‘slechts’ over minder dan 1 procentpunt verschil met Nederland.

Het is best mogelijk dat België dringend moet besparen, maar een oppervlakkige vergelijking met Nederland is ruimschoots onvoldoende als argument.