Wilfried Martens zette de Belgische economie weer op de kaart

Door Jerry van Waterschoot, secretaris-generaal European League for Economic Cooperation en gewezen hoofdredacteur De Financieel-Economische Tijd

Na de oliecrisis begin jaren 70 werd België op korte tijd de zieke man van Europa. Terwijl onze buurlanden zich goedschiks kwaadschiks probeerden aan te passen aan de koopkrachtafroming die de olielanden ons oplegden, voerde België een non-beleid. De achtereenvolgende regeringen keken toe hoe de hete aardappel werd afgewenteld via inflatie, loonkostenhandicap, concurrentiekrachtverlies, werkloosheidstoename en budgettaire ontsporing. Alle aandacht - ook die van toen nog CVP-voorzitter Wilfried Martens - ging naar het communautaire.

De ommekeer bij Martens kwam er toen hij de woestijn werd ingestuurd na vruchteloze pogingen om onder de rooms-rode coalitie Martens IV saneringsmaatregelen te treffen. In de rooms-blauwe regering-Martens V stond het herstelbeleid centraal. Het kristalliseerde zich rond de devaluatie van de Belgische frank met 8,5 procent in februari 1982.

Met de devaluatie sneuvelde een levensgroot taboe. De explosie van de ruwe olieprijzen van grosso modo 4 naar 40 dollar in minder dan 10 jaar tijd had via de indexering - die in onze buurlanden niet of enkel in afgezwakte vorm bestond - de Belgische concurrentiekracht totaal ondergraven.

Buigen of barsten

Het was buigen of barsten. Of er moest ingegrepen worden in de lonen, of er moest iets met de Belgische frank gebeuren. Jarenlang ontstond er op de Brusselse wisselmarkt bij het naderen van het weekend een ‘saturday night fever’. De deviezenreserves van de Nationale Bank liepen terug omdat ze continu Belgische frank moest opkopen om de koers te steunen.

De impasse was totaal. Er was hevige politieke en syndicale tegenstand tegen loonmatiging. Maar een devaluatie was zo mogelijk nog een groter taboe, want iedereen besefte maar al te goed dat er dan ook aan de lonen moest worden gesleuteld om de prijsverhoging van buitenlandse producten af te weren.

Martens durfde het aan tegen alle gevestigde stromingen in te gaan. Hij zette de orthodox denkende top van de Nationale Bank voor schut en gaf daarentegen gehoor aan de out-of-the-box denkende (en ACV-getrouwe) studiedienst-econoom Fons Verplaetse. Zijn liberale coalitiepartners, onder meer minister van Financiën Willy De Clercq, hoorden het in Keulen donderen.

Psychologische hefboom

Martens streek ook onze Europese partners tegen de haren in, want de traditionele ‘realignments’ (devaluaties) beliepen hooguit enkele procenten.

En last but not least waren er de vakbonden en de ACW-vleugel in zijn partij. Martens had echter ACV-leider Jef Houthuys aan zijn kant. Iedereen was zo verbouwereerd door de dadendrang van de regering, dat ook de ABVV-dreigingen met harde acties als een nachtkaars uitdoofden.

De devaluatie bleek een psychologische hefboom om de ‘begeleidende maatregelen’ er door te duwen, die minstens even belangrijk waren. Onder meer de indexering van de lonen werd via volmachten doorbroken. Het gaf Martens achteraf veel voldoening toen bleek dat de bevolking zijn op het eerste gezicht ‘onpopulaire’ herstelbeleid in het stemhokje beloonde.

Wilfried Martens was nog een politicus van de oude stempel. Hij liep niet achter zijn kiezers aan maar nam zelf de leiding. Hij zwaaide niet met holle beloftes en pijnloze recepten of verschool zich niet achter hogere instanties. Hij durfde uit te komen voor zijn overtuiging en de bevolking de waarheid te zeggen, ook al wist hij dat dat niet de gemakkelijkste weg was.