Augustus legde de basis van de westerse beschaving

Door Bart De Wever

Sic transit gloria mundi, de aardse roem gaat zo voorbij. Dat was mijn trieste gedachte enkele jaren geleden bij het aanschouwen van de tijdelijke hekkens die men in Rome heeft geplaatst rond wat ooit het door Augustus voor zichzelf en zijn familie gebouwde mausoleum was. Het leek meer op een grote storthoop dan op de laatste rustplaats van de man die er zich op zijn sterfbed op kon beroepen Rome te hebben gevonden in tichelsteen om het achter te laten in marmer.

Vorige week bezocht ik het eiland Capri en de prachtige regio rond Napels waar de eerste keizer zich terugtrok om zijn minutieus voorbereide dood te sterven, maar ook daar was er niets te merken van enige bijzondere herinnering. Dat Augustus nochtans tot de belangrijkste figuren uit de wereldgeschiedenis moet worden gerekend, mag alleen al blijken uit het feit dat alleen hij en zijn adoptiefvader Julius Caesar hun naam wisten te geven aan een maand van het jaar. De twee leukste maanden van het jaar dan nog. Anders dan Julius Caesar, die als een echte revolutionair te werk ging en uiteindelijk stierf door 23 dolkstoten, was Augustus een man die inzag dat echte, blijvende verandering slechts door evolutie tot stand kon komen. Stap voor stap verwierf hij de algehele macht, maar hij zorgde er daarna voor dat hij zijn feitelijke monarchie verpakte in een geleidelijk en zorgvuldig uitgewerkt regime dat de elite voldoende carrièrekansen en zelfrespect bood; dat in zijn zelfrechtvaardiging voortdurend verwees naar de oude, republikeinse waarden; dat vrijheid van meningsuiting tolereerde en dat oog had voor de instemming van het volk voor het gevoerde beleid. Augustus stierf dan ook in zijn bed, nadat hij langer over het Romeinse Rijk had geregeerd dan al wie voor hem kwam of na hem zou komen.

In die periode hervormde hij de Senaat tot een echte wetgevende macht, inclusief de instelling van parlementaire beleidscommissies; bouwde hij een moderne bureaucratie uit die in staat was om doeltreffend en rechtvaardig te besturen; zorgde hij voor een klimaat van rechtszekerheid voor de burgers; investeerde hij in de ontwikkeling van brandweer- en politiediensten, in de uitbouw van postnetwerk, in de verbetering en het beheer van het wegennet, in stadsontwikkeling, in cultuur en in de professionalisering van het leger; zag hij toe op de financiële gezondheid van het staatsapparaat; bestreed hij willekeur en corruptie in het bestuur van de provincies. Onder Augustus evolueerde Rome ook meer naar een meritocratie dan naar een aristocratie: het lidmaatschap van de Senaat werd gemakkelijker bereikbaar voor getalenteerde mannen uit de provincies. Deze evolutie zou zich later steeds verder zetten, ook in een almaar ruimhartiger toekennen van het Romeinse burgerschap buiten het Italische schiereiland. Augustus is zonder twijfel de man die er op die manier voor zorgde dat het in ijltempo door de Romeinen veroverde imperium niet uit elkaar viel zoals dat van Alexander de Grote, maar zich integendeel zou ontwikkelen tot een gemenebest dat een half millennium zou standhouden. Wie deed het daarna ooit beter?

Augustus had als mens duistere kanten, zelfs naar de Romeinse normen van toen, maar meer dan wie ook is hij de ware grondlegger van onze hedendaagse westerse samenleving. Vandaag is het precies 2000 jaar geleden dat hij stierf. Het is derhalve passend om hem minstens toch heel eventjes dankbaar te gedenken als aartsvader van onze beschaving.

Bart De Wever is burgemeester van Antwerpen en voorzitter van de N-VA.