De ECB is niet de Master of the Universe

Door Geert Noels, partner en hoofdeconoom van de vermogensbeheerder Econopolis

De Europese Centrale Bank gaat verder op een pad dat ze een paar jaar geleden is ingeslagen. Het glijdende pad van een munt en een beleid, vastgelegd in het Verdrag van Maastricht, naar een geheel nieuw kader en een experimentele monetaire politiek die steeds meer lijkt op die van de Amerikaanse Federal Reserve. Daarbij worden de prioriteiten veranderd van een stabiele munt die zijn waarde behoudt, naar een munt die de fouten van een mislukt politiek en economisch beleid corrigeert. In casu wordt een spaardersmunt getransformeerd in een schuldenmunt.

Sinds het stuur van de ECB in handen is van Mario Draghi, wordt er actiever, misschien ook wilder en zeker experimenteler gestuurd. Draghi is een ex-Goldman Sachs- boy, die actief meewerkte om landen zoals Griekenland in de euro te krijgen. Het netwerk van deze zakenbank is sterk geïnfiltreerd in de zakelijke en financiële wereld. Vandaag is hij de belangrijkste Europeaan, die zonder al te veel democratische inmenging, verregaande beslissingen neemt voor heel de Europese bevolking, en ook voor de volgende generaties. Er worden keuzes gemaakt die ver voorbijgaan aan het Maastrichtverdrag. Dat wordt onder de mat geveegd omdat de omstandigheden uitzonderlijk zijn. Maar net op dat moment zijn verdragen en grondwettelijke kaders belangrijk. Volgende week is er opnieuw een vraag bij zo’n grondwettelijk hof, maar we weten bij voorbaat dat ze ook daar geen weerstand zullen bieden. In uitzonderlijke omstandigheden heeft zo’n hof nog niet veel dwarsgelegen.

De huidige ECB-politiek heeft zes fundamentele problemen.

1. Het geloof in de maakbaarheid en controleerbaarheid van de economie.

De ECB vervalt in de fouten van een planeconomie. Het geloof dat men cycli kan manipuleren, recessies kan tegenhouden, zeepbellen kan oplossen, slechte kredieten terug goed maken. De geschiedenis toont dat dit geloof leidt tot steeds meer excessen en ultiem falen. Of de man aan het roer nu Mario Draghi of John Law heet.

2. De niet afdwingbaarheid van de voorwaarden, solidariteit zonder verantwoordelijkheid.

De euro was gebouwd op conditionaliteit, en de vorige hulpprogramma’s ook. De nieuwste plannen doen dat opnieuw. Maar de deelnemende landen weten dat ze die condities straffeloos naast zich kunnen neerleggen.

3. Het verschuiven van problemen van korte termijn naar lange termijn en van de risiconemers naar anderen.

Elke ECB-maatregel creëert een ander probleem. Lage rente lost (tijdelijk) iets op voor bijvoorbeeld de banken, maar schept problemen voor langetermijnspelers zoals pensioenfondsen of verzekeraars. De schulden worden opgekocht en jaren doorgerold. Maar vroeg of laat zal iemand de verliezen moeten nemen, en dat zijn niet meer degenen die het probleem hebben veroorzaakt.

En zijn de problemen niet grotendeels ontstaan door een te lage rente, te gemakkelijk krediet en te weinig discipline ? Draghi deelt dat nu met de pollepel uit.

4. Monetaire interventies creëren geen duurzame groei.

Centrale banken creëren geen groei. Tijdelijke stimulus kan een vonk geven, maar de decennialange stimulus in de VS, Japan en nu Europa schept geen echte groei maar verbergt een fundamenteel groeiprobleem. We blijven de motor artificieel verzuipen. Duurzame groei volgt uit innovatie, technologie, kleinere en grote stappen in continue vooruitgang. Als geld drukken duurzame welvaart zou creëren, zou ook de Steen der Wijzen bestaan.

5. De euro is geen duurzame munt voor alle huidige deelnemende landen.

Zelfs al scheld je de schulden van sommige landen volledig weg, dan nog is hun probleem niet opgelost. De euro is immers niet geschikt voor hun economie. Zet de euro op een niveau dat het wel zou zijn, en andere landen zouden ontwricht geraken. De euro is misschien onomkeerbaar, de samenstelling van de eurozone zal vroeg of laat veranderen.

6. Er is geen exitscenario.

Bij elke nieuwe beslissing wordt nooit nagedacht over hoe deze experimenten kunnen stoppen. Over het exitscenario van een nulrentebeleid, opgeblazen ECB-balansen en dergelijke, wordt niet gesproken. Draghi ontweek de pertinente vraag over de solvabiliteit van de ECB.

Mario Draghi is, zoals Alan Greenspan 12 jaar geleden of John Law meer dan 200 jaar geleden, de held van het moment.