Zo keek u nog nooit naar social distancing

Het gebeurt in de beste families: mijn zoon struikelt over wiskunde. De cosinussen en tangensen doen hem langzaam maar zeker de das om, en leiden tot een neerwaartse curve in zijn cijfers waar menige viroloog jaloers op zou zijn. En aangezien de juf overvraagd lijkt en de ouders (ook) niet gezegend zijn met een wiskundeknobbel, rest ons één piste: bijles.

Daarbij mag het een troost wezen dat we niet de enigen zijn die externe hulp zoeken. De geconsulteerde bijlesbureaus blijken allemaal volgeboekt tot ver voorbij de volgende volle maan. Want, zo klinkt het, leerlingen kunnen zich tijdens het online onderwijs minder goed concentreren, en bovendien kunnen ze wel wat hulp gebruiken met plannen als de vaste structuur van school vervaagt.

Al die afkoelingsweken koelen blijkbaar meer af dan alleen de coronabesmettingsgraad, dus is het toch logisch dat we massaal inschrijven op extra lessen? Daarbij zou je haast denken dat het gegeven is, maar vergis u niet: een uur bijles kost al gauw 30 tot 85 euro. Wat ons brengt tot de kern van de zaak: welke ouder kan dat in veelvoud betalen?

Syndemie

De ene wel, de andere niet. Zo simpel is dat. Een diploma behalen is makkelijker voor wie er warmpjes bij zit. En ook al weet de OESO al jaren dat de groeiende sociale ongelijkheid een van de grootste uitdagingen is van deze tijd, door het corona-vergrootglas kan echt niemand nog naast die realiteit kijken. Hoe langer deze crisis duurt, hoe groter de afstand wordt tussen de sociale groepen in onze samenleving. Hoe groter de social distance.

Experten waarschuwen er dan ook voor dat deze pandemie steeds meer gaat lijken op een syndemie, waarbij twee pandemieën (in dit geval een socio-economische en een biologische) elkaar wederzijds versterken. Als het waar is dat elke maand van niet-weggewerkte leerachterstand resulteert in een lager inkomen op volwassen leeftijd, dan zal dat vooral pijn doen bij mensen die toch al weinig geld hebben.

Veerkracht is het tovermiddel om uit deze crisis te geraken, daarover lijkt iedereen het eens. De klappen opvangen en terugveren naar het oude normaal. Maar wetende dat ook precorona de gelijkheid van het gelijkekansenonderwijs te wensen overliet, moeten er nog heel wat tandjes worden bijgestoken om te komen waar we willen zijn. Doen we dat niet, dan riskeren we te belanden in een duale samenleving. Weinig woorden boezemen me meer angst in dan die combinatie. Het levert beelden op van een elitaire groep slimmeriken in een land vol melk en honing (en bijlessen), en een andere groep die de weg ernaartoe maar niet kan vinden.

Natuurlijk is het fantastisch dat minister van Onderwijs Ben Weyts middelen vrijmaakt voor een serieuze Digisprong voorwaarts, met een ICT-budget dat in twaalfvoud het vorige overklast. Maar toekomstgericht opvoeden gaat over meer dan online doen wat tevoren offline gebeurde. Om jongeren flexibel te leren omgaan met nieuwe uitdagingen (die een volgende keer misschien niet met digitale tools kunnen worden opgelost), moeten we vooral inzetten op de ontwikkeling van mentale kracht en sociale vaardigheden. Dus moet niet zozeer ICT een hoofdvak worden op school, maar wel empathie, groeikracht, faalkunde en out-of-the-boxdenken.

Kanaries

Als het grootste onderwijsexperiment uit de geschiedenis ons één ding heeft geleerd dan is het wel dat scholen er niet alleen zijn om kinderen slimmer te maken. Ze zijn ook een warm sociaal bad, opvang voor werkende ouders en een plek waar leerkrachten fungeren als kanaries in een koolmijn. Waar de juf aan de alarmbel trekt als een kind voor de zoveelste dag op rij met een lege brooddoos naar school komt, en de meester alert is voor signalen van ontreddering bij een kleuter met een labiele thuissituatie.

Bovendien blijkt dat leerkrachten - ook los van die signaalfunctie - de sleutel in handen hebben om de gevreesde social distance binnen de perken te houden. Want hoe performanter leerkrachten worden in het omgaan met individuele verschillen in de klas, hoe minder deze crisis (kwetsbare) leerlingen op termijn zal treffen, aldus een overtuigend rapport van de OESO.

Als dat nog geen reden is om - na de zorgmedewerkers - ook het beroep van leerkracht te herwaarderen. Om deze mensen maatschappelijk en financieel de erkenning te geven die ze verdienen, hen te verlossen van de administratieve rompslomp die maar afleidt van hun corebusiness en hen de tijd en de ruimte te geven om zich verder te professionaliseren. Waarmee ik maar wil zeggen: met bijles is niks mis, zolang je maar de juiste persoon op bijles stuurt.

Marie Loop

Toekomstpedagoog en auteur van het boek Generatie Groei! (2020)