Wie worden de mogelijkmakers in de verkiezingen?

‘We leven op een andere planeet.’ Als het dubbelinterview met N-VA-voorzitter Bart De Wever en PS-voorzitter Paul Magnette in deze krant een voorafspiegeling is van de onderhandelingsmarge na de verkiezingen, is er weinig reden tot optimisme. Over zowat alles blijken de partijvoorzitters het oneens. Zelfs over cijfers over waar we vandaag staan.

Aan de andere kant van de Atlantische Oceaan vonden twee andere tegenpolen elkaar wel. Republikeinen en Democraten kwamen tot een ‘historisch’ akkoord over een nieuw steunpakket van 61 miljard dollar aan Oekraïne. De groeiende invloed van de radicale vleugel onder de Republikeinen werd gecounterd door een coalitie over de partijgrenzen heen. Wat maakte dat mogelijk?

Zowel in de VS als in Europa groeit de aanhang van extreme partijen en antidemocratische stemmen. Dat heeft ook een invloed op traditionele partijen. Zo worden de N-VA en de PS opgejaagd door respectievelijk extreemrechts en extreemlinks. Om niet te veel stemmen te verliezen aan die partijen nemen ook traditionele partijen forsere standpunten in die een consensus verder bemoeilijken. Toch zijn de antagonisten tot elkaar veroordeeld als ze de totale stilstand willen vermijden.  

Uitzoomen

In de VS is de politiek nog meer gepolariseerd, want beperkt tot twee partijen. Dat ze desondanks tot een samenwerking kwamen, toont dat het onmogelijke toch mogelijk kan worden. Hoe komen tegenpolen tot samenwerking? In zijn boek 'Possible' buigt de Amerikaanse Harvard-antropoloog en onderhandelingsexpert William Ury zich over die vraag. Zijn antwoord bestaat uit drie doorbraakfactoren.

Eén: uitzoomen en het perspectief verbreden. Soms dient een oplossing voor een complex probleem zich aan door er iets aan toe te voegen. Een doorbraak over het steunpakket aan Oekraïne kwam er doordat er bij beide partijen voldoende bereidheid was om ook steun te verlenen aan andere onderdelen van de Foreign Aid Package. Zoals bijkomende steun aan Israël, vooral belangrijk onder Republikeinen, en humanitaire hulp aan Gaza, voornamelijk een Democratische bezorgdheid.

Een tweede factor is de bereidheid om te luisteren naar de standpunten en belangen van de tegenpartij. Wie de ander niets gunt, ontvangt ook zelf niets. Dat had Mike Johnson, de Republikeinse Speaker of the House die besliste over agendering van het steunpakket, blijkbaar ook begrepen. Hij kwam tot inzicht na een uitgebreide luisterronde bij inlichtingendiensten en de posities van zowel radicale als gematigde Republikeinen en Democraten. Tot slot riep hij zelfs goddelijke inspiratie in. ‘Na alles wat ik gehoord heb, wil ik doen wat juist is voor de wereld’, was zijn conclusie.

Een derde factor is het inschakelen van derde partijen. Johnson riskeerde een motie van wantrouwen als hij inging tegen de wensen van een deel van zijn partij. Dat de Democraten in dat geval bereid waren hem uitzonderlijk te steunen, gaf hem de nodige ruggensteun om in te gaan tegen een deel van zijn achterban. In de tweespalt tussen radicale en gematigde Republikeinen fungeerden de Democraten als de derde partij die Johnson bewegingsruimte gaf voor een compromis.

Leiderschap

Ook ons land zal na de verkiezingen in juni nood hebben aan possibilisme. Mogelijkmakers, die bereid zijn over hun eigen schaduw te springen met het oog op een win-winsituatie die voor beide partijen verbetering inhoudt. Ook als dat onvermijdelijk betekent dat je een deel van je eigen achterban moet teleurstellen. Want de minst goede optie is de patstelling waarin iedereen verliest.

Het valt te begrijpen dat politici in verkiezingstijd de standpunten op scherp zetten om de kiezer voor zich te winnen. Maar het moge duidelijk zijn dat nadien leiderschap nodig zal zijn dat voorbij de tegenstellingen durft te kijken. Wie worden de mogelijkmakers in deze verkiezingen?