Weg met de wet op de kernuitstap

Energie uit zon en wind wordt almaar goedkoper, wat fantastisch nieuws is. Maar toch dreigt een systeem met 100 procent hernieuwbare energie een erg dure grap te worden, voor zover überhaupt haalbaar. Een paradox? Niet echt. Zonlicht en windkracht zijn grillig, vaak onbeschikbaar, en diffuus verspreid. Hoe groter hun aandeel in je energiemix, hoe hoger de integratiekosten om die grilligheid op te vangen.

Almaar meer studies wijzen uit dat je minstens een aandeel ‘stabiele’ stroom nodig hebt, beschikbaar bij weer en wind, om de energietransitie betaalbaar te houden. In zijn jongste studie over koolstofneutraliteit in 2050 ziet ook het onderzoekscentrum EnergyVille een belangrijke rol voor kernenergie. In het meest kostenoptimale model wordt 18,4 procent van de elektriciteit in 2050 opgewekt door kernenergie, naast vooral veel offshorewind (zeven keer zoveel capaciteit als vandaag).

Enige euvel: de Belgische wet verhindert dat zo'n scenario ooit werkelijkheid wordt. Vanaf 2025 is elke vorm van nucleaire stroomopwekking - ongeacht het reactortype of de brandstofcyclus - verboden. Een schril contrast met die windparken op zee, waarbij zowat alle politieke neuzen in dezelfde richting wijzen en waarnaar de subsidies rijkelijk vloeien.

Ruim twee jaar geleden riepen wij op (samen met 15.000 anderen) om de kernuitstap dringend te schrappen en bestaande centrales te verlengen. Tot 2019 was uitbater Engie daar ook vragende partij voor. Die oproep vond helaas geen gehoor, waardoor de federale overheid nu bij Engie moet smeken om in allerijl twee reactoren voor tien jaar te verlengen. Dat is rijkelijk laat, en allesbehalve een toonbeeld van goed bestuur.

Bochtenparcours

Elke piste die nog overblijft (kerncentrales of nieuwe gascentrales), is nu onzeker en duur. De regering staat met de rug tegen de muur, na een bochtenparcours vol onzekerheden, en Engie is demandeur de rien. Zelfs als Vivaldi de bescheiden verlenging uit de brand sleept - met nog steeds een onoverbrugbare kloof van een of twee winters - volstaat dat bijlange niet voor de toekomst. In alle scenario’s van zowel het Internationaal Energieagentschap als ons nationaal expertisebureau EnergyVille zal onze elektriciteitsvraag minstens verdubbelen tegen 2050.

Als we die toekomst willen waarmaken, moeten we dringend werken aan een nieuwe lichting kerncentrales, zoals onze noorderburen doen. Daarover is een breed debat nodig: waar bouwen we ze? Hoeveel stuks? Van welk type? En wie betaalt? Zolang de wet uit 2003 in voege is, blijft elk voorstel voor nieuwe reactoren academische luchtfietserij. Geen enkele betrokken partij - potentiële uitbater, leverancier, veiligheidsautoriteit - heeft interesse in een discussie die tot nader order zonder voorwerp blijft, omdat de wet ze bij voorbaat uitsluit.

Sommigen willen de zaak omdraaien: werk eerst je fraaie plannen uit voor nieuwe reactoren, dan zien we wel of we de wet afschaffen. Maar die redenering spant de kar voor het paard. Een wet die het doodvonnis over een technologie velt, creëert haar eigen werkelijkheid. Ze wordt een zichzelf vervullende voorspelling.

De industrie trekt geen nieuwe mensen aan, de opleidingen in reactortechniek lopen leeg, de beschikbare ingenieurs bereiden zich voor om van sector te veranderen of andere oorden op te zoeken. We verbieden toch ook geen nieuwe batterijen of warmtepompen tot iemand ze spontaan gaat ontwikkelen?

Lange tijd zag bijna de hele westerse wereld kernenergie als een technologie van het verleden: onnodig, gevaarlijk, duur. Onder druk van groene partijen en de milieubeweging, voor wie antinuclearisme een raison d’être is, werd atoomstroom overal teruggedrongen. De industrie zelf draaide uiteindelijk de knop om en verlegde haar focus naar uitfasering en ontmanteling.

Dynamiek

Hoe keren we het tij? Als ecomodernisten krijgen wij vaak de kritiek dat we een blind vertrouwen hebben dat 'technologie ons zal redden'. Maar technologie komt niet zomaar uit de lucht gevallen. We moeten er actief op inzetten. Als België opnieuw de toekomst opengooit voor kernenergie en op zoek gaat naar geïnteresseerde spelers, dan brengt het een dynamiek op gang richting een scenario zoals dat waar EnergyVille op uitkwam.

Bedenk dat kernenergie door haar intrinsieke fysische voordelen (extreme energiedichtheid en de mogelijkheid tot hoge temperaturen) ook erg beloftevol is voor industriële toepassingen die moeilijk decarboniseerbaar maar onmisbaar zijn. Denk aan proceswarmte en waterstofproductie.

Dat is het enige echte belang van de verlenging van 2 gigawatt, waarover de overheid met Engie onderhandelt: ze laat een smalle brug naar een nucleaire toekomst open. Nieuwe reactoren bouwen is veel makkelijker als je operationele ervaring ter beschikking hebt: ingenieurs met kennis van zaken die hier een toekomst zien en geen andere oorden opzoeken.

Al 20 jaar is de wet op de kernuitstap een molensteen voor de meest beloftevolle technologie in de strijd tegen de klimaatverandering. Het is dringend tijd om die zelfvervullende voorspelling in positieve zin om te buigen. Als we echt weer kernenergie willen, en we scheppen er een aantrekkelijk wettelijk en regulatief kader rond, dan zál die kernenergie ook komen, net zoals met zonne- en windenergie gebeurde. Aan ons de keuze.