Wat houdt hen tegen?

Energiebeleid en vooral klimaatverandering zijn ‘wicked problems’. Zo noem je thema’s die verschrikkelijk ingewikkeld zijn, multidimensionale verbanden met vele onbekenden en onzekerheden hebben en bovendien een veelheid aan stakeholders. Wicked problems zijn daarom heel vatbaar voor fake news, hardnekkig fout nieuws zelfs.

Voor dat soort problemen bestaan geen eenvoudige oplossingen, wel een oneindig aantal mogelijke combinaties van oplossingen. Die kunnen elk op zich weer tot nieuwe ongewenste gevolgen leiden. Die kan je zelfs niet allemaal voorspellen, en ze zijn vaak pas op lange termijn echt tastbaar.

Er is ook geen jury of rechter die kan bepalen of het gekozen pad juist of fout is. In het beste geval kan je nadien evalueren of de beslissing goed of slecht is uitgevallen, maar je kan niet terugkeren in de tijd. Bij voortschrijdend inzicht kan je alleen een nieuw pad inslaan om toch nog wat meubels te redden. Wicked problems zijn dus echt wel gemene dingen.

Daarom zijn het bij uitstek problemen waarmee de particratie zich eerst gretig kan profileren, met eenvoudige oneliners en polariserende borstklopperij van ideologische overtuigingen. In het beste geval poneert ze slechts één mogelijke piste zonder scenario’s of plan en in het slechtste geval is het simpelweg fake news.

Het is zeer gemakkelijk op een gegeven moment een stok te vinden om de andere (partij)hond mee te slaan, en de vierde macht doet daar vaak nog een laagje bij, maar bij wicked problems schieten alle partijen zich uiteindelijk in de eigen voet. En wat erger is: ze schaden daarmee steevast het algemeen belang.

Jaren stillekes

Zoals nu met de beruchte wet over de kernuitstap, goedgekeurd in de jaren stillekes. Ik vind dat alle politieke partijen, zowel in de regering(en) als in de oppositie, zich schuldig gemaakt hebben aan de chaos waarin we nu zijn verzeild. En ze volharden allemaal in de boosheid. In de reportagereeks ‘Wat houdt ons tegen?’ van Jill Peeters wordt verwezen naar James Hansen, de peetvader van de klimaatwetenschap. Nog zeer recentelijk bevestigde ook hij de essentiële rol van nucleaire energie om het klimaat te stabiliseren.

In dezelfde reportagereeks zei Olivier Deleuze (ex-partijvoorzitter van Ecolo en van 1999 tot 2003 staatssecretaris voor Energie en Duurzame Ontwikkeling) dat de regering in 2003 helemaal niet de impact van de kernuitstap besefte, en het siert hem dat hij dat toegeeft.

Ondertussen zijn we inderdaad allemaal wijzer. Er is een wereldwijde consensus dat we nog maar heel weinig uitstootmarge hebben en dat we in het komende scharnierdecennium zowel kernenergie als hernieuwbare energie nodig hebben om de klimaaturgentie aan te pakken. Niet wat we in 2035, laat staan in 2050, zullen bereikt hebben zal bepalend zijn, wel wat we wel of niet doen in de komende vijf à tien jaar.

Is het na ons de zondvloed? Wordt op de antinucleaire lobbycratie - die vele vormen aanneemt, van groen tot gas - binnen een paar jaar teruggekeken met dezelfde ergernis als vandaag op de klimaatontkennerij van de olie-industrie? Of komt er een echte moedige reset op een wetenschappelijk integere basis?

Uitstoot

Als de kernuitstap in de komende dagen wordt bevestigd, dan zegt deze regering nee tegen een bestaande energievoorziening die de laagste CO₂-uitstoot heeft van alle energiebronnen (zie onder meer Our World in Data en de Verenigde Naties). Dan zegt ze nee tegen het gebruik van een elektriciteitsnetwerk dat er al ligt, doet ze aan waardevernietiging, zadelt ze de burger en de bedrijfswereld op met een fel duurdere elektriciteitsfactuur vanaf 2025, wat tot energiearmoede en een competitief nadeel leidt.

Dan maakt ze ons land ook afhankelijk van geopolitiek zeer bedenkelijke regimes, subsidieert ze fossiele energie meer dan ooit tevoren (we zijn vandaag al koplopers in de EU) en kan ze de bevoorradingszekerheid niet garanderen. Een holistisch plan voor na de kernuitstap heb ik helaas nog nergens gezien. Dat is onverantwoord en onverantwoordelijk, ‘and it won’t age well’.

Het zou de regering sieren als ze voor de kernverlenging zou gaan, zoals uit verschillende hoeken van de academische, ingenieurs- en bedrijfswereld aan beide kanten van de taalgrens eensgezind en met aandrang wordt bepleit. Kan ze het zich permitteren om al die data en evidencebased pleidooien koppig naast zich neer te leggen?

Om het even wat er uit de bus komt, zou het alle partijen sieren als ze eindelijk samen zouden beslissen om zich voor dergelijke wicked problems te laten bijstaan door een niet-politiek geïnspireerd integer multidisciplinair team van de beste wetenschappers, economen en menswetenschappers van dit land. Die zijn er, en ze zijn best in staat en bereid de best mogelijke scenario’s voor een degelijk data- en evidencebased (energie)beleid uit te stippelen en te begeleiden.

Er is een uitweg. Die Hoffnung stirbt zuletzt.