Vaste benoemingen dienen niemand

Door Ignace Van Doorselaere, CEO van Neuhaus

Ik kan geen enkele reden bedenken waarom vaste benoemingen nuttig zijn voor de maatschappij.  Uiteindelijk maken ze niemand beter: noch klant, noch belastingbetaler (de aandeelhouder van de overheid), niet de vast benoemde zélf en allerminst de enthousiaste collega die graag een uitgebluste buur wil vervangen maar de kans niet krijgt.

Het probleem is niet dat vast benoemde mensen er niet voor gaan - het merendeel doet dat. Wél dat zij die verzuurd of incompetent blijken, onaantastbaar blijven en de rest hindert. Dat is oneerlijk tegenover alle andere betrokkenen. Je bent loyaler door weg te gaan als het niet meer lukt dan door je vast te bijten in de gouden kooi van ‘doen alsof’ of ‘moeten’.

De ware definitie van loyauteit ligt niet in het aantal jaren anciënniteit op de teller. Loyauteit is geen contract maar een werkwoord: bijdragen tot elkaars objectieven. Werkgevers moeten de omstandigheden creëren waarin werknemers zin hebben om voluit te gaan: meer duidelijkheid, hogere autonomie, relevante vorming, goeie leidinggevenden, flexibiliteit waar mogelijk, motiverende beloningen, persoonlijke groei, werkbaar werk. Werknemers moeten voluit gaan, vanuit gedrevenheid en trots, voor klanten, collega’s en het eigen zelfbeeld. Uit dat samenspel ontstaan sterkere organisaties en een betere maatschappij. Zonder die wederzijdse morele plicht gaat alles achteruit.

Thermometer

Een maatschappij wordt beter en boeiender als mensen waarde toevoegen voor elkaar, daar plezier in vinden en zodoende hun zelfbeeld versterken. De lesgever smijt zich voor de studenten, de verpleegster gaat voluit in de zorg voor haar patiënten, de leidinggevende verhoogt de voldoening van mensen en maakt ze beter, de acteur enthousiasmeert zijn publiek, de kok en de stikster streven naar het beste product. Dat maatschappelijk contract ligt aan de basis van vooruitgang en voldoening. Markt, publiek en vloer zullen positief reageren door meer te kopen, gelukkiger thuis te komen, positief te evalueren. Markt en vloer zijn de thermometer van toegevoegde waarde. Dat is de échte solidariteit.

Alles wat dat in de weg staat, is onfair. Een vaste benoeming is een hinderpaal op die route. Het is een gevangenis die mogelijke verzuring in stand houdt, wanprestaties gedoogt, verandering bemoeilijkt. Als arbeidsvreugde, fair play en collegialiteit belangrijk zijn voor vakbonden, waarom verdedigen ze dan nog vaste statuten?  Zelfs de vast benoemde wordt er op termijn ongelukkig door, ook al geeft die dat niet toe. Hij of zij voelt donders goed wanneer hij uitgeblust geraakt, niet meer bijleert, weinig toevoegt en gevangen zit in een routinesituatie. De enige bevrijding is dan nog het pensioen. Hoe vroeger, hoe beter, hoe duurder. Verkeerde insteek.

Alternatief

Nochtans is er een simpel alternatief. Een traject van inzet, coaching, groeikansen - aangevuld met de normale bescherming voor ontslag of demotie en daarnaast een zeer activerend arbeidsmarktbeleid.   Ambtenaren die het goed doen - de meerderheid - hoeven zich geen zorgen te maken, toch niet meer dan jij en ik. Lesgevers die uitgeblust zijn, maken plaats voor gemotiveerde collega’s en worden – eventueel na een korte rustperiode - begeleid naar een nieuwe actieve toekomst. Ambtenaren die uit de boot vallen, kunnen opnieuw beginnen in een systeem van outplacement, training en activering. Wat is daar nu mis mee? Zoeken, er voor gaan en vinden?

De politieke keuze is eenvoudig. Willen we een paar duizend verzuurde raderwielen beschermen ten koste van honderdduizenden goed functionerende collega-ambtenaren (al dan niet vast benoemd), burgers en gemotiveerde jongeren die geen kans krijgen? Of gaan we voor een maatschappij van een vlotter lopend horloge waar iedereen zijn best moet doen om toegevoegde waarde te bieden in het voordeel van de andere? Wat is socialer? Wat veroorzaakt minder burn-outs?  Eigenlijk is het geen kwestie van politieke moed, maar gewoon van echte solidariteit.

Er zijn weliswaar nog een resem hoopvolle thema’s waarvoor werkgevers en vakbonden elkaar nodig hebben. Laat ons samenwerken voor alles wat goesting, mens en resultaat centraal stelt: de kwaliteit van leidinggevenden, meer training, hogere arbeidsvreugde en betrokkenheid, meer autonomie en minder regels, bijkomende variabele beloningen voor iedereen, klantgerichte organisaties, fair play op de vloer, oorzaken van burn-outs. Ook bedrijfsleiders - mezelf inclusief -  kunnen hier nog stukken beter. Dat is een positieve agenda die de wereld écht beter maakt voor iedereen.