Trek klimaatlessen uit coronacrisis

Wij halen uit de coronacrisis zeven lessen voor het aanpakken van de klimaatcrisis.

1. Daadkrachtig en snel handelen betaalt zich terug. De coronacrisis heeft ons geleerd dat we een virus best zo snel mogelijk na een uitbraak in de kiem smoren. Daadkrachtig reageren op korte termijn levert veel meer op dan reactief de schade beperken. Zo is het ook beter de temperatuurstijging nu tegen te gaan. Indien we de stijging willen beperken tot ruim onder 2°C, kunnen we aan het huidige tempo nog hoogstens 20 jaar CO₂ uitstoten. Daarna gaan we in CO₂-lockdown. Door vandaag al de CO₂-curve om te buigen hebben we meer tijd om naar klimaatneutraliteit te evolueren.

2. Onze keuzes vandaag bepalen de wereld van morgen. Ons gedrag vandaag bepaalt de coronacijfers over enkele weken. Die korte doorlooptijden werken motiverend om ons gedrag aan te passen. Ook de toekomstige klimaatverandering wordt bepaald door ons gedrag vandaag. Maar omdat die effecten pas zichtbaar zijn binnen enkele decennia, zijn we minder gemotiveerd om nu al actie te ondernemen. We moeten beseffen dat, net zoals het aantal besmettingen niet afneemt zolang we onze sociale contacten niet beperken, elk jaar steeds warmer wordt zolang we onze CO₂-uitstoot niet drastisch terugschroeven. 

3. Inherente onzekerheid mag niet leiden tot passiviteit. Door het probabilistische en exponentiële karakter van een pandemie kunnen experts niet met 100 procent zekerheid de effecten van maatregelen voorspellen. De marsrichting is echter wel duidelijk: social distancing in afwachting van een volledige vaccinatiegraad. Ook voor het klimaat is het onmogelijk om 100 procent zeker het effect van CO₂-uitstoot te voorspellen. Maar ook hier is de richting duidelijk: rationeler energiegebruik, massale investeringen in bestaande duurzame technologie en onderzoek naar nieuwe technologie. De onzekerheid die inherent is aan complexe problematieken is geen excuus om vandaag niet tot actie over te gaan.

4. Sommige risico’s zijn onaanvaardbaar. De pandemie toont dat een crisis exponentieel kan groeien zodra bepaalde drempels worden overschreden. De gevolgen zijn niet te overzien als onvoldoende ziekenhuiscapaciteit of zuurstof beschikbaar is. Ook de gevolgen van klimaatverandering zijn niet lineair. Door omslagpunten zoals het smelten van de poolkappen of het ontdooien van de toendra kan eenzelfde CO₂-uitstoot de temperatuurstijging verhogen van slechts 1,5°C tot meer dan 4°C. In het eerste geval zit de wereld met een ‘griepje’, terwijl we in het tweede geval te maken hebben met een globaal destabiliserend fenomeen. Dan stelt zich de vraag of we de wereld van onze (klein)kinderen willen vergokken in het klimaatcasino.

5. De oplossing moet komen van investeringen én gedrag. De pandemie heeft aangetoond dat de oplossing een combinatie is van gedragsverandering en investeringen. We hebben onze contacten verminderd én we hebben geïnvesteerd in technologie (vaccins) en infrastructuur (extra ziekenhuiscapaciteit). Zo moeten we ook de klimaatverandering bestrijden. We moeten massaal investeren in duurzame technologie en tegelijk ons gedrag aanpassen. We zullen elektrisch én minder moeten rijden, investeren in hernieuwbare energie én minder elektriciteit verbruiken, productieprocessen aanpassen én bewuster consumeren.

6. We zijn in staat tot solidariteit tussen de generaties. We kunnen het coronavirus enkel bedwingen omdat iedereen zijn steentje bijdraagt. Ook jongeren, die minder risico lopen, hebben hun gedrag drastisch aangepast om hun ouders en grootouders te beschermen. In het klimaatverhaal speelt dezelfde logica, maar omgekeerd. De klimaatverandering zal vooral jongeren en hun (klein)kinderen treffen. Klimaatactie is een vorm van solidariteit van oudere generaties met jongere en toekomstige generaties.

7. We hebben nood aan wereldwijde samenwerking. De pandemie maakt ons duidelijk dat geen land immuun is tegen een virus dat de wereld rondreist. De coronacrisis is pas echt onder controle als elk land virusvrij is. Ook in onze strijd tegen de klimaatverandering moet ieder land meewerken. Elke uitgestoten ton CO₂, draagt bij tot de klimaatverandering. Door deze tragedy of the commons kunnen we zowel pandemieën als klimaatrisico's enkel aanpakken door wereldwijde samenwerking.

Hopelijk houden onze wereldleiders die lessen in het achterhoofd als ze in november samenkomen in Glasgow voor de COP26. Die klimaattop moet leiden tot concrete plannen om de temperatuurstijging te beperken tot maximaal twee graden. Zo zal 2021 niet enkel herinnerd worden als het einde van de coronacrisis, maar ook als het echte begin van een oplossing voor de klimaatcrisis.

Marten Ovaere

Energie- en klimaateconoom Universiteit Gent en Yale University

Kenneth Van den Bergh

Ingenieur en medeoprichter en managing director van Carbon+Alt+Delete