Regeling voor zwakste rusthuisbewoners met coronabesmetting schiet ethisch tekort

Er is vandaag een tweede belangrijke tekst over de beperking van behandeling van patiënten besmet met het coronavirus verschenen. Hij is opgesteld door enkele geriaters en huisartsen die betrokken zijn bij woonzorgcentra (WZC). Hij besteedt veel aandacht - en terecht - aan de medische ethiek. Het is uitstekend dat geriaters oog hebben voor de zinvolheid van behandelingen, een plicht die zij ook in coronavrije tijden hebben, om de patiënt onnodig leed te besparen. Als intensieve zorgbedden schaars dreigen te worden, is er bijkomende druk om de zorg efficiënt te bedelen en het is best dat daarover wordt nagedacht voor de keuzeproblemen zich acuut stellen.

Dat naast intensivisten ook artsen die betrokken zijn bij de WZC zich zorgen maken is begrijpelijk. Ook in ‘normale’ tijden worden bejaarde patiënten te veel nodeloos gehospitaliseerd. Dat een verdere behandeling nodeloos is, kan zowel blijken uit het feit dat ze futiel is vanuit het standpunt van de arts, als uit het gegeven dat de patiënt zelf ze niet wenst.

Vroegtijdige zorgplanning is het instrument dat in WZC wordt gebruikt of zou moeten gebruikt worden om de wensen van de patiënt en/of diens wettelijke vertegenwoordiger in balans te brengen met de behandelingsmogelijkheden, voor het geval er zich een medische noodsituatie voordoet. Een coronabesmetting oplopen, met de ernstige ademhalingsproblemen die zich daarbij stellen, is een voorbeeld van zo’n noodsituatie. Maar het zou natuurlijk ook om een andere levensbedreigende aandoening kunnen gaan.

In die zin mag er ethisch gesproken eigenlijk niets speciaals zijn aan een document dat de handelwijzen van artsen in het geval van een coronabesmetting behandelt, ook al zal het medisch gesproken natuurlijk rekening moeten houden met de bijzonderheden van de symptoombehandeling van die aandoening. Er bestaat nu eenmaal nog geen therapie.

Geïnformeerde toestemming

Het document van de WZC-artsen besteedt uitvoerig aandacht aan de medische kant van de zaak, maar schiet, door het voorbijgaan aan opties voor de patiënt, tekort in ethisch opzicht. Het is essentieel voor een document als het voorliggende dat het de ‘gewone’ rechten van de patiënt niet opschort omdat men te maken heeft met Covid-19, als daar geen goede bijkomende redenen voor zijn.

Zo beveelt het document aan bij patiënten met een ‘zwakheidsscore’ groter of gelijk aan 7 (de volledige afhankelijkheid voor zorg van een ander) eerst de wensen in de vroegtijdige zorgplanning te bekijken (dat is correct) en verder de ‘familie’ te raadplegen. Je vraagt je, wat dat laatste betreft, af waarom men de patiënt zélf niet raadpleegt als dat nog mogelijk is Niets in de ‘zwakheidsscore’ 7 tot 9 belet dat de patiënt nog altijd oordeelsbekwaam is. Geïnformeerde toestemming van de patiënt is nu eenmaal de juridische en ook de ethische norm. Dat lijkt onschuldig, maar het gaat hier eigenlijk, voor wie het zou ontgaan zijn, om beslissingen bij het levenseinde.

Dat blijkt ook duidelijk uit de aanbevelingen in het medische deel over symptoomcontrole. Eén van de beschreven technieken is diepe sedatie tot het overlijden. Ik begrijp wel dat deze patiënten die lijden aan Covid-19 gaandeweg door de medicatie in een staat van incompetentie verzinken, maar niet waarom zij (of hun wettelijke vertegenwoordiger) hun instemming niet zouden kunnen geven met die omstreden praktijk wanneer zij wel nog bij bewustzijn zijn.

Euthanasie

Er is trouwens in het hele document geen ruimte gelaten voor een in België legale praktijk: euthanasie. Waarom zouden patiënten met Covid-19 niet kunnen opteren voor iets wat iemand met een gewone longontsteking wel kan? Wegens het besmettingsgevaar? Zeg dan waarom diepe sedatie dat gevaar niet stelt en euthanasie wel.

Laat nu net over de moeilijke toegang tot euthanasie in de WZC's al een hele controverse gerezen te zijn, met rechtspraak die de beperking ervan afwijst, in essentie omdat een huisbaas zich niet te moeien heeft met de levenseindekeuzes van zijn huurders. In de andere arm van de flowchart, bij patiënten met een zwakheidsscore lager dan 7, wordt overleg over de gewenste zorgen met de patiënt en/of de ‘familie’ wél nog vermeld, met name als er onvoldoende beterschap is en men kan kiezen tussen palliatieve zorgen of hospitalisatie.

Daar is er dus wat betreft de Belgische jurisdictie weer een optie, euthanasie, te weinig. Ik ben geen voorstander van euthanasie, in die zin dat ik zou willen dat zoveel mogelijk mensen erom vragen. Maar mensen moeten wél gebruik kunnen maken van de wettelijk voorziene mogelijkheden. Deze medische noodtoestand gelijkt zo op wat in WZC gewoon goede medische praktijk is, dat er helemaal geen reden is om burgerrechten te annuleren.