Overheidsgeld bestaat niet. Het is uw geld

De overheid heeft geen geld. Ze haalt centen bij u, houdt daarvan een stuk in om haar werking te bekostigen en sluist het saldo door naar mij: gepensioneerde mijnwerker, onderwijzer, treinreiziger… Telkens u leest dat de overheid de tijdelijke werkloosheid of het brugpensioen op zich neemt, bedrijfssubsidies uitkeert of de Oosterweel-verbinding financiert, moet doordringen dat het over uw centen gaat, die door belastingen - of eufemismen als accijnzen, btw, rechten en bijdragen - worden opgeëist en doorgesluisd. Dat vergeten sommigen gemakkelijk als ze schokschouderend denken 'het is toch de overheid die betaalt'. De term 'overheidsgeld' moet vervangen worden door 'doorsluisgeld', van u naar mij.

De controlevraag 'zou ik dat geld zelf uitgeven als ik het rechtstreeks aan de betrokkene diende te betalen?' moet steevast gesteld worden. Is het 'goed geld' of 'slecht geld'? Ik twijfel niet om eigen centen naar goed geld 'door te sluizen' voor politie en brandweer, degelijk onderwijs, toegankelijke basiszorg, betrouwbare justitie en up-to-date infrastructuur. Maar ik zou met mijn spaargeld geen cheque sturen naar de ex-CEO voor een hoger basispensioen, noch een werkloze levenslang sponsoren. Evenmin zou ik de versnipperde staatsstructuur financieren - zie de mondmaskersoap - waardoor talloze ambtenaren naast elkaar werken. Dat is slecht geld. Beseft u ook dat 'slimme fiscale constructie' eigenlijk betekent: 'Ik heb geen zin om te betalen, doe jij maar in mijn plaats'?

Als u en ik er niet uitkomen, is er de handige uitweg onze kinderen - makkelijke slachtoffers want te klein - de rekening te presenteren door de immoraliteit van 'begrotingstekorten'. Graag ook dat woord schrappen, en vervangen door 'roofbouw op eigen kinderen'. Waarom streven we er privé naar ze een betere toekomst te bieden, terwijl we de krantenzin 'X% overheidstekort op het bruto binnenlands product' schouderophalend laten passeren?

Uiteraard is een overheid nodig. Ze maakt keuzes, moet welvaartscreatie bevorderen en die efficiënt herverdelen. Graag zou ik mijn centen in volle vertrouwen aan haar delegeren, wat in de meeste Noord-Europese landen ook kan. Natuurlijk kan ik de uitkering aan die zieke niet rechtstreeks storten, noch de aanleg van mijn straat financieren. De overheid vormt een essentiële brug in veiligheid, zorg, justitie, infrastructuur, welvaartsherverdeling, armoedebestrijding, arbeidsactivering en zo veel meer. Maar dat geeft haar niet het recht achter het masker 'overheidsgeld' in de waan te verkeren dat het haar geld is. Ze moet elke euro transparant verantwoorden. Van die mentaliteit zijn we in België nog heel ver weg. En toch houdt de burger het alleen bij braaf en volgzaam vloeken.

Voorstel

Komt de zin 'de overheid zal 50 miljard schuld aangaan voor Covid-19' anders binnen dan 'elk gezin zal gemiddeld 10.000 euro moeten afstaan voor Covid-19'? Nochtans hebben ze dezelfde inhoud. We zijn nog volop aan het blussen en we staan weinig stil bij de toekomstige factuur van Covid-19. Uiteraard moeten we bedrijven en gezinnen laten overleven en aan relance denken. Daar gaat het niet over. In crisistijd is de kernvraag 'wat is goed geld en wat is slecht geld' belangrijk in het kwadraat.

Daarom een té simpele fiscale tip, voorlopig utopisch. We belasten elke verdiende euro - uit salaris, huur, intrest, meerwaarde - aan dezelfde vlaktaks. Vlaktaks op salaris moet worden uitgedrukt als het verschil tussen de kosten aan het bedrijf en netto ontvangen - en ligt nu gemiddeld een stuk boven 50 procent. Jaarlijks past de overheid die algemene lineaire belastingvoet aan bij het indienen van de begroting om die te doen sluiten. Hoe lager het percentage, hoe efficiënter de overheid werkt. Elke procent hoger of lager ziet en voelt iedereen onmiddellijk, door die jaarlijkse aanpassing. Zo is er veel meer druk op de overheid om zich te verantwoorden. Nooit nog een begrotingstekort of -overschot, want elk jaar moet de vlag de lading dekken. De Zwitserse geest achterna.

We moeten strenger en radicaler zijn. De tijd van schokschouderend mopperen is voorbij, of we gaan naar de afgrond. De overheid komt onvoldoende haar plicht na elke euro doorsluisgeld goed te besteden. Ze geeft jaarlijks ongeveer 5 procent van het bbp te veel uit vergeleken met zeer beschaafde Europese landen. Dat is ongeveer 5.000 euro van uw gezinsinkomen vergooid aan inefficiëntie of onrechtvaardigheid. De overheid moet in de spiegel kijken, versimpelen en verantwoorden - staatsstructuur, fiscaliteit, pensioenen, administratieve last in onderwijs - voor ze die 5.000 euro jaarlijks opeist.

Doorsluisgeld mag geen diefstal of onteigening worden. Want de overheid, dat zijn u en ik.