Open brief | We moeten haat en vijandigheid bannen

We hebben het creëren van vijanden tot een sport verheven. Elke zin moet een sneer bevatten. Elk debat draait om winnen of verliezen. Hoe meer zondebokken, hoe liever: de migranten, de rechters, de regering, de oppositie, Brussel, de Hollanders. Woorden als ‘goeiemorgen’ en vragen als ‘hoe is het met u?’ hebben we vervangen door ‘vuil vergif’, ‘ratten’, ‘straks presenteren we u de rekening’ en ‘we weten u wonen’.

We doemdenken dat het een lieve lust is. Problemen moeten vooral uitvergroot worden. ‘Vivaldi leidt ons dagelijks naar de afgrond.’ En dan staan de echte problemen zelfs niet op de agenda: de zorg, het milieu, de begroting, de armoede.

Het Wereld Economisch Forum (WEF) noemt desillusie een van de grootste hedendaagse bedreigingen. We klagen ons de dieperik in. We praten almaar meer in clichés: van de luie Waal en de profiterende migrant tot de gemakzuchtige werkloze en het door en door rotte gerecht. Dat ontmenselijken is gevaarlijk. We profileren ons door de andere zwart te maken. Met ons gaat u vooruit en met anderen achteruit. Wij tegen zij. Indien nodig met leugens, een hele Colruyt vol.

Ook de regeringen leverden hun deel, door elkaar publiekelijk aan te vallen. De oppositie heeft per definitie nooit een goed idee. Zelfs een aanpassing van de werking van het asbestfonds, een beetje meer rechtvaardigheid voor zoveel leed, raakte over de partijgrenzen heen niet goedgekeurd. 

Ik word ziek van die toenemende haat en vijandigheid in de samenleving. Als burger, als (groot)vader en als ondernemer kan ik het niet meer aanzien.

Verfoeilijke trollenlegers

De aanstokers zijn een minderheid, maar hun aanpak zwermt uit en domineert het gevoel van de hele samenleving. Een gevaarlijk proces van almaar meer venijnige woordjes en zinnetjes. Een glijbaan naar nog meer en erger. Zoals de kikker die zonder het te beseffen graad per graad tot koken wordt gebracht.

Kijk naar de media, die vrolijk meedoen door provocatieve krantenkoppen te brengen die op een maximaal aantal clicks zijn gericht. Kijk naar de haattaal van verfoeilijke trollenlegers. Ze maken mensen kapot. Hoeveel bekwame politici zijn al niet opgestapt na zo'n foltering met woorden? Een van hen zei onlangs wanhopig: ‘Wat is er toch in mij dat mensen tot zo’n gedrag leidt?’

Het is de haattaal van donkere tijden. Donald Trump achterna. ‘We moeten het gespuis dat als ongedierte binnen onze grenzen leeft uitroeien.’ ‘Zij vergiftigen het bloed van ons land.’ Ook dat taaltje sluipt als een giftige slang onze breinen binnen.

Zo kan het niet verder. Alle knipperlichten staan op rood: mensen zijn bang, de empathie daalt dramatisch, het wantrouwen in elkaar en in de instellingen is torenhoog.

Uiteraard kent die malaise veel oorzaken: oorlogen, de sociale media, de te snelle digitalisering, een tekort aan menselijk contact, het gevoel niet mee te kunnen. Met terechte gevoelens van angst en vernedering tot gevolg. Maar die frustraties vormen voor sommigen de ideale voedingsbodem om mensen in de vijandigheid mee te nemen. Ze poken de boosheid op, in plaats van ze op te lossen.

Genadeloze leugendetector

Politiek zou de meest gewaardeerde job op aarde moeten zijn. Bijdragen aan een betere samenleving, wat is er mooier?

Maar dan hebben we een andere politieke cultuur nodig. Politici en media die hun maatschappelijke verantwoordelijkheid opnemen, die leugens en vijandigheid achterwege laten. Debat en confrontatie van ideeën zijn goed, zolang het om de inhoud gaat, niet als het is om personen of partijen te kraken.

Daarom moeten sociale media verplicht transparant worden over hun algoritmes, zodat ze hun verantwoordelijkheid moeten nemen voor de waarachtigheid van hun content.

Daarom moeten wij als kiezers stemmen voor politici die zich profileren door oplossingen te brengen en niet door anderen te beschuldigen. We moeten kiezen voor politici die openstaan voor andere inzichten, die voortbouwen op het idee van een ander. Vooruitgang creëer je door elkaar te stimuleren, niet door elkaar te kleineren. Vijandigheid heeft nog nooit tot meer welvaart geleid.

Bovendien strookt die opgedrongen vijandigheid niet met de solidaire, vreedzame en sociale aard van de Vlaming. De Vlaming wil samenleven, ondernemen en plezier maken, hij wil geen ruzie en leugens.

Waarom voeren we geen erecode van oprechtheid voor politici in, waarbij ze niet alleen getrouwheid zweren aan de koning, maar ook aan de waarheid? Of laten we elk voorstel a priori factchecken door een onafhankelijk orgaan? Artificiële intelligentie kan helpen als een genadeloze leugendetector.

Burgers en politici kunnen ook meer en beter samenwerken, bijvoorbeeld via input van vrijwilligersorganisaties en ngo’s. Zij ervaren elke dag wat leeft. Zij hebben wel het vertrouwen van de burger. Zij bieden burgers veiligheid en weerbaarheid.

Politiek is ons aller job. We moeten haat en vijandigheid bannen. Laten we beginnen met een propere, intense en inhoudelijk rijke kiescampagne.