Ondanks twee Nobel- en twee Sacharovprijzen is voor Iraanse vrouwen niets veranderd

Het verhaal van Iran is er een van onrecht, onvrede, woede en veel mensenleed. Bij de val van de laatste sjah in 1979 was de internationale gemeenschap ervan overtuigd dat de machtsovername door de religieuze leiders beantwoordde aan de wensen van het Iraanse volk en dat die voor de Iraniërs een goede zaak was. Maar dat sprookje is een nachtmerrie geworden. Sinds de Iraanse revolutie is het alleen maar bergaf gegaan met de naleving van de meest fundamentele rechten en vrijheden.

Al 44 jaar worden vrouwen in Iran structureel gediscrimineerd. Het zichtbaarst zijn de hidjabregels. Onder het mom van die regelgeving worden vrouwen willekeurig gearresteerd, mishandeld en oneerlijk berecht. Sommigen bekopen dat met hun leven, zoals Mahsa Amini (22), die in 2022 in Teheran overleed nadat de zedenpolitie haar had opgepakt omdat ze haar hoofddoek niet correct droeg. Een jaar later werd dat ook het lot van de tiener Armina Garawand (17), die na contact met de zedenpolitie overleed. Dat is wat gebeurt als de internationale gemeenschap decennialang wegkijkt van onrecht.

Nochtans heeft Iran meerdere internationale verdragen die de bescherming van de mensenrechten waarborgen ondertekend. De gelijkheid van vrouwen en mannen en het recht op een eerlijk proces zijn ingeschreven in het Internationaal Verdrag van 1966 voor burger- en politieke rechten. Iran heeft dat Verdrag geratificeerd in 1975, toen er een ander klimaat heerste. Vandaag is alles wat naar westerse normen neigt een doorn in het oog van de Islamitische Republiek.

Ontelbare keren is gebleken dat Iran de vloer aanveegt met de mensenrechten. Vanuit het Westen kwam daartegen af en toe een signaal, zoals de aanhoudende economische sancties tegen het land, maar veel heeft dat niet uitgehaald.

Internationale prijzen

In 2003 werd de Nobelprijs voor de Vrede toegekend aan Shirin Ebadi. Ze moest haar ambt als rechter neerleggen na de islamitische revolutie in 1979, omdat vrouwen in Iran niet langer volwaardig rechter mochten zijn. Als advocaat, mensenrechtenactivist en oprichter van het Defenders of Human Rights Center (DHRC) is ze meermaals in hechtenis genomen.

In 2019 werd Nasrin Sotoudeh, de winnares van de Sacharovprijs 2012, veroordeeld tot 38 jaar celstraf en 148 zweepslagen wegens samenzwering tegen het regime, gewoon omdat ze haar beroep uitoefende. Om gezondheidsredenen kwam ze vrij, maar volgens de internationale pers is ze opnieuw opgepakt.

Op 6 oktober werd de Nobelprijs voor Vrede toegekend aan de journaliste Narges Mohammadi. Dat gebeurde in een periode waarin het Iraanse regime met man en macht de herdenking van Mahsa Amini de kop probeerde in te drukken. Als adjunct-directeur van het DHRC pleit Mohammadi onvermoeibaar voor de eerbiediging van de mensenrechten, een eerlijke behandeling van gevangenen en de afschaffing van de doodstraf.

Het regime viseert haar al decennia. Twaalf keer is ze gearresteerd en vijf keer werd ze veroordeeld tot een totaal van 30 jaar gevangenisstraf en 154 zweepslagen. ‘Hoe meer ze me straffen, hoe meer ze me afnemen, hoe vastberadener ik word om te vechten tot we democratie en vrijheid hebben, en niets minder’, zei ze eerder dit jaar in The New York Times, de krant die Iraanse vrouwen uitriep tot ‘Heroes of 2022’.

Amini kreeg in 2023, helaas postuum, de Sacharovprijs samen met de beweging Vrouw, Leven, Vrijheid.

Twee Nobelprijzen voor de Vrede, twee Sacharovprijzen en 20 jaar later is niets veranderd. Ebadi leeft in ballingschap. Mohammadi zit vast in de beruchte Evin-gevangenis, waar ze aangekondigd heeft in hongerstaking te gaan. Talloze andere vrouwen en mannen, zoals de Iraans-Zweedse arts Ahmad Reza Djalali, delen hun lot. De repressie neemt toe. De mensenrechten worden blijvend geschonden. Waar blijft de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties? Hoe is het mogelijk dat uitgerekend Iran gevraagd is een VN-mensenrechtenforum voor te zitten in Genève? Waar zijn de politieke leiders?

Nobelprijswinnares Mohammadi moet onmiddellijk vrijkomen, zodat ze in december zelf haar prijs in Oslo in ontvangst kan nemen. De mensenrechtenschendingen in Iran moeten op de agenda van de internationale organisaties komen. We mogen ons niet neerleggen bij een onvermogen om daaraan iets te doen. Daar betalen de Iraanse burgers een te zware prijs voor.